Walter Gropius - nie tylko Bauhaus [ZNANI ARCHITEKCI]

Walter Gropius urodził się 18 maja 1883 w Berlinie. Pochodził z rodziny słynnych niemieckich księgarzy i wydawców, ale poszedł w ślady stryjecznego dziadka Martina Gropiusa, znanego architekta. O własnej karierze architekta zdecydował już w szkole średniej. Jak później wyjaśniał, wybrał tę drogę „z powodu niechęci do przemysłowej brzydoty miast”. 

W latach 1903–1905 Gropius studiował architekturę w Monachium, a potem do 1907 w Charlottenburgu (dziś dzielnica Berlina), ale jej nigdy nie ukończył. W 1908 roku dzięki mecenatowi kolekcjonera sztuki Karla Ernsta Osthausa został asystentem Petera Behrensa, jednego z czołowych niemieckich architektów modernistycznych. W jego biurze poznał kilku najwybitniejszych światowych architektów, między innymi Le Corbusiera i Miesa van der Rohe.

Zobacz także: Ikony modernizmu. 10 budynków, które zmieniły architekturę>>

U Behrensa Gropius współprojektował halę turbin AEG w berlińskiej dzielnicy Moabit. Na początku 1910 roku przedstawił swoja wizję domów mieszkalnych stawianych na skale przemysłową dzięki m.in. normalizacji elementów konstrukcyjnych (Programm zur Gründung einer allgemeinen Hausbaugesellschaft auf künstlerisch einheitlicher Grundlage m.b.h) Program zaprezentował dyrektorowi AEG Waltherowi Rathenauowi – ten jednak go odrzucił. 

Walter Gropius i Adolf Meyer

W 1910 Gropius otworzył własne biuro projektowe. Jednym z jego współpracowników był Adolf Meyer. Wraz z nim zajmował się przebudową i rozbudową fabryki Fagus w Alfeld. Budynek jest uważany za kamień milowy architektury modernistycznej. Gropius projektował w tym czasie także wnętrza, wzory tapet, meble, a nawet karoserie samochodowe i lokomotywy. 

W 1914 Gropius i Meyer zaprezentowali modelowy budynek fabryczny wraz z biurowcem na potrzeby średnich przedsiębiorstw – tył budynku fabryki pokrywała szklana ściana, fasada z przodu była pozbawiona okien, pokryta płytami z wapienia modelowanymi na cegłę. Pod wpływem tego projektu książę Wilhelm Ernest II zaproponował Gropiusowi objęcie kierownictwa Szkoły Sztuk Pięknych i Rzemiosła. Plany pokrzyżował wybuch I wojny światowej. W czasie I wojny Gropius służył na froncie zachodnim. W 1918 przyłączył się do Novembergruppe, która łącząc idea współpracy artysty i robotnika, miała doprowadzić do zrozumienia sztuki nowoczesnej przez masy. Ponadto w latach 1918-1919 działał w stowarzyszeniu ekspresjonistów Gläserne Kette oraz przewodniczył komunistycznej Radzie pracowniczej sztuki. 

Walter Gropius - twórca Bauhausu

Po wojnie, w 1919 roku Wilhelm Ernest II ponownie składa Gropiusowi propozycje kierowania szkoła w Weimarze. Gropius zakłada więc Bauhaus - szkołę rzemiosła, sztuki użytkowej i architektury. Bauhaus połączył Wyższą Szkołę Sztuk Pięknych (niem. Kunsthochschule) ze Szkołą Rzemiosła Artystycznego (niem. Kunstgewerbeschule). Walter Gropius zostaje jej pierwszym dyrektorem.

Zebrał wielu wybitnych twórców tego czasu, reprezentujących wiele różnych dziedzin i stylów, np. Wassily Kandinsky, Paul Klee, Oskar Schlemmer, Ludwig Mies van der Rohe czy Hannes Meyer. Uczelnia kształciła architektów, którzy łączyli zdolności artystów, rzemieślników i projektantów przemysłowych. Słuchacze pracowali nie tylko nad nowymi metodami projektowania, ale również nad przygotowaniem koncepcji do realizacji przez przemysł. 

W 1925 roku Bauhaus przenosi się w Weimaru do Dessau. W 1928 roku Gropius odchodzi ze szkoły. Wraz z Gropiusem szkołę opuścili Moholy-Nagy, Herbert Bayer i Marcel Breurer. Nowym dyrektorem został Hannes Mayer.

Przeczytaj także: Bauhaus - najbardziej wpływowa szkoła projektowania [HISTORIA]>>

Walter Gropius w USA

Po przejęciu władzy przez nazistów został członkiem Reichskulturkammer (Izba Kultury Rzeszy), a w 1934 wyjeżdża z Niemiec do Wielkiej Brytanii. W 1937 roku jedzie do USA, na Uniwersytet Haevarda. Rok później obejmuje na nim posadę dziekana wydziału architektury. Funkcje tę sprawuje do 1952 roku. 

W latach 1938–1941 prowadzi wspólną pracownię z Marcelem Breuerem, a w 1946 roku zakłada biuro TAC (The Architects' Collaborative- ang. Kolektyw Architektów). Umiera 5 lipca 1969 w Bostonie. 

Przeczytaj także: Pirelli Tire Building - brutalistyczny biurowiec Marcela Breuera sprzedany. Będzie tu hotel>>

Ważniejsze prace: 

Fabryka Fagus w Alfeld

To wspólne dzieło Waltera Gropiusa i Adolfa Meyera. Kompleks fabryki kopyt szewskich Fagus-Werk w Alfeld składa się z dziesięciu zabudowań (m.in. hale produkcyjne, maszynownie i biurowce). Zabudowania zostały wzniesione w latach 1911–1914. Sześcienny budynek biurowy o przezroczystej fasadzie ze stali i szkła oraz szklanym narożniku pozbawionym filara, jest uważany za prekursora niemieckiego modernizmu. Fabryka w 2011 roku została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Budynki Bauhausu w Dessau

Pierwsza siedziba Bauhausu w Weimarze z 1904 i 1911 r. to budynek secesyjny zaprojektowany przez Henry ego van de Velde W 1923 roku powstała eksperymentalny dom Haus am Horn w Weimarze. Został rozbudowany w 1925 r., projektu Georga Muchego. 

Zobacz: Muzeum Bauhausu w Weimarze otwarte. Betonowy monolit zaprojektowała Heike Hanada>>

Druga siedziba Bauhausu w Dessau z lat 1925–1926, powstała już według projektu Waltera Gropiusa. Awangardowy budynek składa się z pięciu skrzydeł o zróżnicowanych bryłach i elewacjach. Wzdłuż głównej ulicy stanęły skrzydła warsztatów z trójkondygnacyjną ścianą kurtynową. Poprzecznie ustawione trójkondygnacyjne skrzydło Szkoły Rzemiosła Artystycznego i Technicznego ma elewacją pasową. Administracja zajęła kolejne skrzydło, które łączy ze szkołą korytarz biegnący nad poprzeczną ulicą na poziomie pierwszego i drugiego piętra. W tylnej części działki za skrzydłem warsztatów, umieszczono tzw. dom atelier z różnymi oknami i balkonami dla poszczególnych atelier, Pomiędzy skrzydłem skrzydłem warsztatowym a domem atelier znalazła się aula i stołówka. Budynki powstały w technologii mieszanej (szkielet żelbetowy, częściowo murowane ściany nośne) i wykończone tynkiem o gładkiej fakturze, malowanym na biało z jasnoszarymi akcentami (np. kondygnacja piwniczna). Ściana kurtynową i okna są stalowe, z ramami malowanymi na szaro. Klatki schodowe mają elewację w formie pionowych przeszkleń. Uszkodzony w czasie II wojny światowej zespół budynków uczelni został w uproszczony sposób odbudowany. W 1976 roku przywrócono im formę zewnętrzną zbliżoną do pierwotnej.

Około dwa kilometry od szkoły w Dessau powstało osiedle dla mistrzów Bauhausu (Meisterhäuser), składające się z jednego domu jednorodzinnego i trzech dwurodzinnych. Dom jednorodzinny oraz połowa jednego z domów bliźniaczych nie przetrwały II wojny światowej.

Budynki w Weimarze oraz w Dessau-Roßlau zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Przeczytaj więcej: Bauhaus w Dessau [IKONY ARCHITEKTURY]>>

Zespół mieszkaniowy Siemensstadt w Berlinie

Osiedle powstało w Charlottenburgu (dziś Berlin) wokół Goebelplatz w latach 1929-1930 w bliskim sąsiedztwie zakładów Siemensa zatrudniających 60 tys. pracowników.  Walter Gropius był jednym z sześciu architektów modernistycznego osiedla, które stało się wzorem dla budownictwa mieszkalnego po II wojnie światowej. W większości pięciopiętrowe domy z fasadami z różowej cegły i nietypowymi balkonami ustawiono w równoległe rzędy z północy na południe.

W lipcu 2008 osiedle Siemensstadt zostało wpisane na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO. 

Przeczytaj także: Siemensstadt w Berlinie. Modernistyczny zespół mieszkaniowy wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO>>

Gropius House w Lincoln

Dom własny w Lincoln powstała w 1938 roku. Położony pośród pól, lasów i gospodarstw łączy tradycyjne materiały budowlane (drewno, cegłę i kamień polny) z materiałami przemysłowymi, takimi jak pustak szklany, tynk akustyczny, spawana stal i chromowane balustrady . Konstrukcja składa się z drewnianej ramy słupowo-belkowej, osłoniętej pomalowaną na biało pionową okładziną. We wnętrzu zastosowane tradycyjne deski, ale ułożone pionowo. Dom składa się z salonu połączonego z jadalnią, kuchni, gabinetu, szwalni, trzech sypialni i czterech łazienek. Dach Gropius House jest płaski, ale z lekkim pochyleniem do środka, aby woda mogła spływać do studni na posesji.

Pan Am Building (dziś MetLife Building) w Nowym Jorku

Główne biuro firmy Pan American, dzisiaj znane jako MetLife Building, powstało w Nowym Jorku w latach 1958–1963. Budynek ma 246,6 metrów wysokości (58 kondygnacji). Został zaprojektowany przez Emery Roth & Sons przy pomocy Waltera Gropiusa i Pietro Belluschiego. Jest obecnie dwunastym co do wysokości budynkiem w mieście. Pan Am Building można zobaczyć w wielu filmach i serialach, m.in. w serialu “Seks w wielkim mieście”, filmach “Charlie i fabryka czekolady” czy “Godzilla”. 

Walter Gropius w Polsce 

We wsi Jankowo na Pomorzu, niedaleko Drawska Pomorskiego, stoi spichlerz zaprojektowany przez Waltera Gropiusa. Budowla powstała 1906 roku i przetrwała w stanie niezmienionym.

Przeczytaj więcej o spichlerzu w Jankowie projektu Waltera Gropiusa>>

Na Pomorzu znajduje się jeszcze kilka obiektów według projektu Gropiusa, m.in. willa w Drawsku Pomorskim, znana jako Villa Metzler, i budynek fabryki słodu dla rodziny Kleffel w Gudowie. Jednym z ostatnich pomorskich projektów Waltera Gropiusa i współpracującego z nim Adolfa Meyera był istniejący do dziś spichlerz zbożowy w Mirosławcu (dziś skład przemysłowo-budowlany).