Budynki szkoły Bauhausu w Dessau [IKONY ARCHITEKTURY]

Kiedy w 1925 roku szkoła Bauhausu zmieniła swą siedzibę przenosząc się z Weimaru do Dessau, jej ówczesny dyrektor, Walter Gropius stanął przed ważnym wyzwaniem i wielką szansą. Od 1919 roku kształtował program nauczania wcielając w życie koncepcje wspólnoty i egalitaryzmu. Po latach mógł wreszcie zaprojektować od podstaw nowy gmach szkoły, który nie tylko dostosowany byłby do jej potrzeb, ale także stanowiłby programową manifestację przekazywanych w niej idei.

Znamienne wydają się być okoliczność realizacji Bauhausu. Wobec problemów finansowych z jakimi borykała się szkoła, Gropius zdecydował się na sprzedaż zastawy stołowej Napoleona Bonaparte, która była w posiadaniu jego rodziny od pokoleń. Wielu historyków architektury potraktowało ten gest symbolicznie, jako wiele mówiący o stosunku awangardy do historii.

Architektoniczny manifest Gropiusa

Zabudowania Bauhausu w Dessau powstały w latach 1925-1926. Całe założenie składa się z trzech części, których zróżnicowane formy zostały dostosowane do pełnionych funkcji. Warsztaty, salę teatralną, stołówkę oraz akademik usytuowano po jednej stronie ulicy, po drugiej - szkołę miejską. Skomunikowano je ze sobą za pomocą przerzuconego ponad jezdnią dwukondygnacyjnego łącznika- mostu. Na jego niższym poziomie, obok ciągu komunikacyjnego, mieściły się pomieszczenia administracyjne. Drugie piętro zajmowały natomiast prywatne pracownie Waltera Gropiusa i Adolfa Meyera.

Proste bryły prezentowały awangardową estetykę opartą na geometrycznych układach gładkich płaszczyzn tynkowanego muru oraz kontrastujących z nimi przeszkleń. Zastosowano najnowocześniejsze rozwiązania techniczne i materiałowe. Opracowano żelbetową konstrukcję w układzie płytowo-słupowym, a odsunięcie siatki podpór od krawędzi płyt stropowych umożliwiło całkowite uwolnienie elewacji obiektu. Pozwoliło to na uzyskanie jednolitej płaszczyzny szklanej ściany kurtynowej. Dzięki niej budynek warsztatów jest otwarty a jednocześnie zamknięty. Szkło pozwala przestrzeni przepływać przez wnętrze łącząc je jednocześnie z otoczeniem. Gropius uważał, że pozbawienie ścian zewnętrznych funkcji nośnych jest jednym z największych osiągnięć nowoczesnego budownictwa.

Szklane kurtyny zastąpiły normalne okna, dzięki nim budynek otworzył się na zewnątrz. Każdy mógł zajrzeć do warsztatów, przechodząc ulicą, widok miasta z wnętrza był jak oprawiona w ramę scena teatralna.

Konstrukcja zrozumiała dla każdego

Pierwszy rok działalności Bauhausu w Dessau upływał na pracach związanych budową i wyposażeniem szkoły. Wszyscy uczestnicy warsztatów zaangażowali się w prace. W książce The New Architecture and the Bauhaus Gropius pisał:

"Aby wybudować i wyposażyć budynki skłoniłem całe grono nauczycielskie i uczniów do aktywnej współpracy. Ta próba połączenia kilku różnych dziedzin projektowania zdała egzamin w praktyce [...] zespół ludzi natchnionych wspólną myślą, o jaki niegdyś śniłem, stał się rzeczywistością"

Gropius i jego koledzy chcieli stworzyć "konstrukcję zrozumiałą dla każdego, jak automobil" - jak tłumaczyli na otwarciu zszokowanym dziennikarzom. Kontrowersje wzbudziło zwłaszcza połączenie stołówki i sali teatralnej, które dzieliła tylko harmonijkowa kotara. Kuchnia była otwarta - każdy mógł zajrzeć kucharzowi do garnków.

O sali teatralnej pisano, że chyba nie zdążono jej wyposażyć przed otwarciem. Nie było kurtyny ani zasłon w oknach, jedyną ozdobą wnętrza wyposażonego w rzędy krzeseł obitych surowym płótnem (autorstwa Marcela Breuera) był pomalowany na srebrno sufit.

Obiekt na wskroś nowoczesny

W żadnej innej realizacji Gropius nie uzyskał takiej czystości form i tak znakomitej zgodności ich z celami użytkowymi. Zrealizował obiekt na wskroś nowoczesny, o którym mówił już w roku 1923, że będzie wprowadzał "nową lekkość, nową powietrzność" i starał się "zwalczyć efekt ciężkości".

Siła oddziaływania szkoły Bauhausu, a także samego budynku autorstwa Gropiusa, okazała się ogromna. W znacznym stopniu wpłynęła na rozwój ruchu nowoczesnego w architekturze. Stanowiła inspirację dla projektantów, zmieniała ich sposób myślenia o architekturze. Z całą pewnością bez niej współczesne budownictwo wyglądałoby zupełnie inaczej.

Budynek w Dessau (wraz z innymi obiektami Bauhausu) został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.