Mozaika z lat 60. znów na dworcu kolejowym w Oświęcimiu. "Wyzwolenie" zdobi teraz elewację nowego budynku

Nad monumentalną mozaiką Kazimierz Gąsiorowski pracował w latach 1964-1965. Dzieło sztuki pojawiło się w holu dworca w Oświęcimiu, przy okazji gruntownej modernizacji pochodzącego z połowy lat 70. XIX wieku budynku. Mozaikę wykonano z czarnych, białych i szarych kamieni oraz z brył szklanych w kolorach czerni, bieli i ostrej, karminowej czerwieni. Elementy zostały osadzone bezpośrednio na ceglanym murze za pomocą zaprawy cementowej, w obrębie ciemnych partii kolorystycznych podbarwionej farbą.

Kompozycja wyraźnie dzieli się na dwie części. Lewa strona, składająca się z płaszczyzn bardzo intensywnej czerwieni i pasów czerni, skontrastowana jest z łagodną kolorystyką prawej strony, wypełnionej rysunkiem białych, delikatnych kształtów przypominających łodzie lub fale. Można ją traktować jako kompozycję całkowicie abstrakcyjną, nie niosącą wyraźnego znaczenia ani ładunku emocjonalnego, ale pojawiały się także interpretacje, w których przypisywano jej symbolikę przekraczania Morza Czerwonego. Według części materiałów archiwalnych kompozycja nosiła tytuł „Wyzwolenie”. Za znaczeniem symbolicznym przemawiałyby okoliczności powstania dzieła – odsłonięcie nastąpiło w ramach obchodów 20. rocznicy wyzwolenia obozu.

Władze PKP przebudowując dworzec w Oświęcimiu, postanowiły ocalić dzieło sztuki i przenieść je na elewacje nowego budynku. Najpierw wykonano pełną dokumentację mozaiki, wykorzystując do tego skan 3D powierzchni. Następnie powstały analizy inżynierskie i konserwatorskie, które wykazały, że można ją przenieść tylko i wyłącznie metodą stacco a massello, czyli wraz z całym podłożem.

Zobacz także: Mozaika w Kowarach w Gminnej Ewidencji Zabytków. Dywan z tysięcy kolorowych płytek jest piękny!>>

Sam demontaż każdej z ważących 24 tony części trwał około 3 godzin, a cała operacja zajęła prawie pół dnia. Po zakończeniu prac rozbiórkowych i wykonaniu żelbetowej konstrukcji nowej bryły dworca segmenty muru wraz z mozaiką zostały przeniesione dźwigiem na docelowe miejsce na południowej elewacji dworca i posadowione na nowym fundamencie. To skomplikowane technicznie przedsięwzięcie udało się wykonać z ogromną dokładnością. Sekcje mozaiki połączono w całość z precyzją 5 milimetrów!

Po połączeniu części mozaiki konieczne było przeprowadzenie prac konserwatorskich z pomocą specjalistycznych środków. Dzięki czemu odzyskała ona pierwotną kolorystykę i historyczny wygląd. Co ciekawe, zachowanie, przenosiny, renowacja mozaiki nie wynikały ze wskazań służb konserwatorskich.

Zobacz także: Mozaika "Miłość" w Szczecinie. Dzieło sztuki z resztek kafelków>>

Dodatkowo, przed nowym budynkiem dworca pojawiła się mozaika roślinna, projektu architekt krajobrazu Marzeny Świtalskiej. To żywa reinterpretacja kompozycji pierwowzoru. Ma ona wypełniać i uatrakcyjniać przestrzeń placu dworcowego, ale jednocześnie być symbolicznymi kwiatami złożonymi w hołdzie ofiarom dawnego obozu Auschwitz-Birkenau. Do jej wykonania użyto 2500 sadzonek rozchodników, żurawek i goździków w kilku odmianach kolorystycznych.

Budowa nowego dworca w Oświęcimiu realizowanego w formule Innowacyjnego Dworca Systemowego dobiega końca. Planowane otwarcie obiektu nastąpi w pierwszej połowie 2020 roku.