Czym jest fronton? To nie to samo co elewacja!

Fronton - co to jest?

Zacznijmy od tego, że fronton nie jest tym samym co fasada lub elewacja (wiele osób popełnia ten błąd!). Fronton może być jedynie elementem fasady, stanowiącym jej zwieńczenie. Czym więc jest fronton? To niski szczyt nad portykiem, ograniczony krawędziami bocznymi dachu dwuspadowego. Chociaż klasyczny fronton ma kształt trójkątny, w historii architektury ten dekoracyjny element przybierał różne formy.

Fronton budynku

Pierwsze frontony pojawiły się w greckich świątyniach od ok. 650 r. p.n.e. Wewnętrzne pole trójkątnego frontonu (nazywanego także przyczółkiem) nazywane jest tympanonem. Miało gładkie wypełnienie, bądź mogły się na nim znajdować dekoracje rzeźbiarskie czy inskrypcje. Często tympanon otoczony był wystającym gzymsem. Fronton był również bardzo popularnym elementem architektonicznym w starożytnym Rzymie.

Fronton - architektura

W historii architektury nawiązywanie do antyku, było popularne w czasach renesansu, neorenesansu i klasycyzmu. Frontony wróciły wtedy do łask, zdobiąc fasady urzędów, pałaców, świątyń czy kamienic.

W budynkach w stylu barokowym z XVII-XVIII wieku, fronton mógł przybierać bardzo wymyślne kształty - często spotykamy frontony pozałamywane, gierowane, opatrzone wolutami albo w kształcie półowalu.

Fronton występował także jako element ornamentowy w architekturze wnętrz. Dekoracyjne zwieńczenia pojawiały się często nad drzwiami czy oknami. Przyczółki stanowiły popularne zwieńczenie ołtarzy czy mebli.

Jak wyglądał fronton świątyni?

W starożytnej Grecji fronton zwykle zamykał przestrzeń dachową od przedniej i tylnej strony budynku. Zazwyczaj frontony świątyń zdobiły tympanony ze scenami mitologicznymi. Pojawiały się na nich dekoracje rzeźbiarskie ze scenami z życia bogów - patronów świątyni.

Partenon (Ateny) - fronton

W Partenonie na akropolu ateńskim, jednej z najbardziej znanych świątyń antycznego świata, były dwa frontony – wschodni i zachodni. Tympanony obu frontonów były bardzo bogato zdobione. Dekoracje rzeźbiarskie zostały wykonane między 437 a 432 rokiem p.n.e.

Fronton wschodni (od strony wejścia do świątyni) ozdabiał tympanon z rzeźbami nawiązującymi do narodzin Ateny. Przedstawiono na nim Zeusa, Atenę, Nike i całą plejadę greckich bogów. Na zachodnim tympanonie ukazana jest scena walki Ateny z Posejdonem o panowanie nad Attyką. Chociaż rzeźby nie zachowały się do dzisiejszych czasów, ich rekonstrukcję można oglądać w Muzeum Akropolu.

Szczyty frontonów Partenonu wieńczyły czterometrowe akroteriony, przedstawiające pędy akantu i liście palmowe.

Panteon (Rzym) - fronton

Panteon – najlepiej zachowana budowla z czasów starożytnego Rzymu, ma jeden fronton, w polu którego brak dekoracji rzeźbiarskich (niektórzy badacze twierdzą, że tympanon zdobił relief, a po ich mocowaniach pozostały otwory po łańcuchach). Na belkowaniu widnieje inskrypcja: M AGRIPPA L F COS TERTIVM FECIT/M(arcus) Agrippa L(ucii)F(ilius) CO(n)S(ul) TERTIVM FECIT, którą można przetłumaczyć jako „Wzniesiony przez Marka Agryppę, syna Lucjusza, kiedy był po raz trzeci konsulem”. Nad tympanonem znajdowały się kwiatony z brązu. W 1632 roku papież Urban VIII Barberini przeznaczył je (wraz ze stropem kasetonowym portyku) na dekoracje nad grobem św. Piotra w Watykanie.

Panteon (Paryż) - fronton

Imponująco prezentuje się fronton z tympanonem w Panteonie w Paryżu.  Budynek wzniesiono pod koniec XVIII wieku jako kościół pod wezwaniem świętej Genowefy. Od 1885 roku ten pełni rolę mauzoleum wybitnych Francuzów (w krypcie znajdują się m.in. grobowce: Woltera, Jana Jakuba Rousseau, Victora Hugo, Emila Zoli, Louisa Braille’a i Piotra Curie). Pochowano tu także Polkę - noblistkę Marie Skłodowską-Curie. W tympanonie znajduje się relief autorstwa Davida d’Angers, wykonany w 1837 roku. Przedstawiono tu scenę „Ojczyzna i wolność obdarowujące bohaterów".