Wilcze Gardło. Kiedyś wzorcowe osiedle III Rzeszy. Dziś spokojna dzielnica Gliwic

Pierwsza nazwa osiedla to S.A.-Siedlung Eichenkamp (Osada Eichenkamp), w czasie wojny została zmieniona na Glaubenstatt (Wierne Miasto), a po wojnie na „Wilcze Gardło”, bo tak niemal od początku nazywała ten teren okoliczna ludność. Unikalne osiedle powstało według zasad kompozycji przestrzennej miasta satelickiego.

Wilcze Gardło: Wzorzec dla innych

Idealne osiedle powstało dla hitlerowskich funkcjonariuszy. Miało być symbolem niemieckiej siły i jedności. Zostało zaprojektowane na wzór starogermańskiej wioski przez architekta Rudolf Fischer z Bytomia, w estetyce stylu ojczyźnianego (tzw. Heimatstilu), według wytycznych sformułowanych w 1936 roku. Gliwicka osada miała być wzorcowa, a jej rozwiązanie powielone w kolejnych niemieckich miastach.

Osiedle miało stanowić samowystarczalną enklawę zabudowy ukrytą w zieleni. Siedlung Eichenkamp powstało na 64- hektarowym terenie podmokłego lasku należącego do wsi Smolnica, nazywanego "Wilkiem" (źródła potoku Rzyketka). Prace rozpoczęły się w 1937 roku - kamień węgielny położył szef sztabu SA, Victor Lutze.

Swastyka z lotu ptaka?

Miejskie legendy mówią, że osiedle wybudowano tak, żeby układem urbanistycznym przypominało swastykę. Nie jest to jednak prawda, co widać na planie ogólnym. Główna oś osady jest prosta, a dopełnia ją obwodnicowy układ ulic. Plotki na temat swastyki ostatecznie zostały obalone w książce ''Rok ostatni - rok pierwszy, Gliwice 1945'' Bogusława Tracza i w pracy dr Irmy Koziny. Na zdjęciach lotniczych także trudno dopatrzeć się rzeczonego kształtu.

Wilcze Gardło: części wspólne

Wjazd do osiedla odbywa się poprzez arkadowy reprezentacyjny Dom Wspólnoty (Gemeinschaftshaus), pełniący funkcję budynku bramnego. Za nim znajduje się rynek (obecny plac Jaśminu), którego pierzeje tworzą budynki wielorodzinne z lokalami usługowymi na parterze. Zamknięciem całego założenia jest stadion, za którym zlokalizowano cmentarz.

Ważnym obiektem był budynek szkoły, usytuowany w pobliżu stadionu, przy głównej osi założenia. Jego elewacje, wykonane z tynku i kamienia, wyróżniają się na tle zabudowy mieszkaniowej. Tak jak w budynku bramnym i w szkole na piętrze powstały niewielkie balkony akcentujące oś symetrii elewacji z reprezentacyjnym rozwiązaniem partii wejściowej.

Wilcze Gardło: Domy

W osiedlu przy dwunastu ulicach zaplanowano 290 dwukondygnacyjnych domów, ustawionych na działkach o średniej powierzchni około 1300 m kw. Budynki wolnostojące znajdują się przy ulicach Azalii, Lewkonii, Krokusów, bliźniacze m.in. ulicach Astrów i Krokusów, wielorodzinne przy ul. Goździkowej, a w zabudowie szeregowej przy ul. Orchidei. Przy każdym domu znajdował się sporych rozmiarów ogród, tzw. Heimatstil. 

Domy były niemal identyczne, co miało podkreślać jedność mieszkańców. Wszystkie budynki miały być proste, funkcjonalne i pozbawione ozdobników. Niektóre spadziste dachy kryte dachówką ceramiczną, miały lukarny. Wewnątrz na parterze zaplanowano dwa niewielkie pokoje, kuchnię i aneks gospodarczy, a na piętrze dwie małe sypialnie. Umeblowanie w domach musiało być praktyczne i jednolite.

W lasku otaczającym osiedle powstało ujęcie wody pitnej, z własną pompownią, ulokowaną w budynku podobnym do typowego domku na osiedlu (ujęcie wody obecnie jest połączone z siecią wodociągową Gliwic). W środkowej części lasku, na polanie, znajdowało się boisko, które pod koniec lat 70. XX wieku zostało zalesione. W innej części były strzelnice (mniejszą używano jeszcze w latach 70. XX wieku) i osiedlowe szambo, do którego spływały ścieki z budynków użyteczności publicznej i domów wielorodzinnych. Ścieki z domków jednorodzinnych były kierowane do rowów znajdujących się na granicy posesji położonych przy sąsiednich ulicach. Osiedle nie zostało ostatecznie ukończone według oryginalnych planów. Nie powstało np. kąpielisko w jarze potoku Rzykietka i okazała trybuna na stadionie.

Życie w Wilczym Gardle

W Wilczym Gardle życie podporządkowane było rygorystycznym zasadom ideologii narodowosocjalistycznej, takim jak pracowitość, dyscyplina oraz lojalność wobec partii. Mieszkańcy mieli np. obowiązek dbania o kondycję fizyczną. Regularne odbywały się mityngi i spotkania, które miały wzmocnić więzi między mieszkańcami.

Izolacja

Wilcze Gardło miało być i tak się stało miejscem odizolowanym od świata zewnętrznego. Główna droga prowadząca do osiedla była więc kręta, wąska i trudna do przejechania. Po jej bokach ukryte były punkty karabinów maszynowych, co miało zabezpieczyć mieszkańców przed potencjalnym zagrożeniem.

W lasach otaczających osiedle powstało wiele bunkrów i schronów, które miały zapewnić bezpieczeństwo. Po II wojnie światowej Po zakończeniu II wojny światowej Wilcze Gardło, opuszczone przez Niemców osiedle, zajęli repatrianci z Francji oraz ludność lokalna.

Nowi lokatorzy przekształcili domy według własnych potrzeb, usuwając wszelkie ślady hitlerowskiej przeszłości. Wiele domów zostało przebudowanych. Wilcze Gardło w granicach Gliwic znajduje się od 1975 roku.

Dziś jest rozrastającym się spokojnym, zielonym osiedlem.