Retrowersje. O postmodernistycznej odbudowie Elbląga

Zapoczątkowana na wielką skalę w latach 80. XX wieku, odbudowa zniszczonego w czasie wojny Starego Miasta w Elblągu powszechnie utożsamiana jest z koncepcją retrowersji – autorską doktryną konserwatorską opracowaną przez prof. Marię Lubocką-Hoffmann. W założeniach konserwatorki retrowersja to próba powrotu do dawnego, utraconego charakteru przedwojennego miasta wraz z jego niemierzalnymi, ulotnymi wartościami – atmosferą, duchem, nastrojem i tożsamością. Nowe kamienice wyrosły na obrysie historycznych fundamentów, wiernie odtwarzając układ urbanistyczny, siatkę ulic i skalę kwartałów. Jednak ich forma architektoniczna była nową, postmodernistyczną reinterpretacją przeszłości. Odbudowa historycznych centrów miast na bazie dawnej siatki urbanistycznej lub na planie historycznych przedwojennych obrysów budynków stanowi zjawisko charakterystyczne szczególnie dla miast dawnego związku hanzeatyckiego i wymaga w dalszym ciągu gruntownej analizy.

Przeczytaj także: Galeria EL w Elblągu - galeria sztuki w gotyckim kościele. Otwarto ją w 1961 roku>>

Elbląska odbudowa to historia transformacji – zmian ekonomicznych, organizującego się nowego społeczeństwa obywatelskiego – zmaterializowana w formie wyjątkowo spójnego założenia, do dziś uzupełnianego o nowe budynki. Historia odbudowy to także opowieści mieszkańców i mieszkanek – o ich marzeniach, planach i zaangażowaniu.  Spacerując uliczkami elbląskiej starówki,, zaglądając do wnętrz kamienic i rozmawiając z mieszkańcami można poczuć wielowątkowość historii wciąż nieukończonego dzieła. 

Narracja wystawy oparta jest o dwie części. Pierwsza to historyczno-społeczne tło elbląskiej odbudowy – niepublikowane wcześniej archiwalne fotografie, dokumenty, rysunki i  materiały video. Odwiedzający będą mogli poznać ruderalną historię Starego Miasta, niezrealizowane modernistyczne wizje odbudowy oraz proces powstawania i certyfikowania elbląskiego gruzobetonu. Natomiast część artystyczna wzbogaca opowieść o powojennej odbudowie o nowe reinterpretacje współczesnych artystów i artystek. 

Wystawa jest efektem wyjątkowej współpracy dwóch instytucji – Centrum Sztuki Galeria EL w Elblągu i Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki oraz wsparcia wielu lokalnych, elbląskich ekspertów i ekspertek i twórczego zaangażowania artystów i artystek z całej Polski.

Wystawa była pokazywana po raz pierwszy w Centrum Sztuki Galeria EL w Elblągu w maju i czerwcu 2023 r. pod tytułem Retrowersje: Sobie mieszkania - miastu starówkę. 

----

Artyści i artystki: Maciej Cholewa, Jan Domicz, Roman Fus, Krystyna Jędrzejewska-Szmek i Kasper Jakubowski, Krzysztof Maniak, KinoMANUAL (Aga Jarząb i Maciej Bączyk), Anna Maria Karczmarska i Mikołaj Małek, Anna Królikiewicz (we współpracy z Justyną Kropidłowską), Filip Rybkowski, Dominika Skutnik, Joanna Stachowiak, TURNUS (Marcelina Gorczyńska i Kamila Falęcka), Aleksander Wadas, Wiktoria Walendzik, Ludwik Zamczyński 

Zespół kuratorski Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki: Zuzanna Mielczarek i Mateusz Włodarek 
Zespół kuratorski  Centrum Sztuki Galeria EL: Emilia Orzechowska i Maciej Olewniczak