Propozycja koncepcji nowego budynku naukowo-dydaktycznego dla Uniwersytetu Warszawskiego

Koncepcja budynku - lokalizacja i powiązania

Działka będąca tematem opracowania jest położona na obszarze Powiśla, a jej otoczenie charakteryzuje się dużą ilością zieleni. Po wojnie wiele parceli w tych okolicach nie zostało odbudowanych, dlatego natura zyskała przestrzeń do ekspansji. Bogate drzewostany, które się tam obecnie znajdują, sąsiadują z przedwojennymi budynkami, którym udało się przetrwać, a także częściowo odtworzoną po wojnie miejską tkanką. W sposób przypadkowy doszło do powstania dookoła wielu parków, co uczyniło to sąsiedztwo wyjątkowym. Ekspansja Uniwersytetu Warszawskiego pociągnęła za sobą rozwój tej części miasta, a proces przekształceń niezagospodarowanych przez długi czas terenów odbywa się z poszanowaniem dla przyrody. Przykładem jest działka przy skrzyżowaniu ulic Furmańskiej i Karowej.

Plan funkcjonalnego zagospodarowania opracowany przez Inwestora przewiduje maksymalne wykorzystanie potencjału tego miejsca, przy jednoczesnym zachowaniu istniejącego tam drzewostanu - ze szczególnym uwzględnieniem trzech stuletnich drzew. W tym celu zakłada się odsunięcie linii zabudowy od ulicy Dobrej o 20 metrów. Przygotowanie projektu budynku było niełatwym zadaniem, miał on bowiem uwzględniać dużą ilość wspólnej przestrzeni, otwarty charakter planu, a także pomieścić wszystkie niezbędne funkcje. Za inspirację w opracowaniu koncepcji posłużyła aleja parkowa położona od strony ulicy Dobrej.

Budynek został podzielony w taki sposób, aby w razie potrzeby możliwe było nadanie każdej części przestrzeni indywidualnego charakteru. Poszczególne tarasy wydają się ze sobą przenikać, nawiązują do nich także pasy zieleni zlokalizowane wzdłuż zewnętrznych ciągów komunikacyjnych. Wewnętrzny dziedziniec podkreśla ideę otwartości budynku na okolicę, co można odczytywać jako symbol otwarcia umysłów studentów na świat i wszystko, co ten przynosi. Wielopoziomowe szerokie schody łączą wewnętrzną i zewnętrzną przestrzeń, mogą też przy okazji stanowić miejsce do pracy i nauki. Wizualna spójność koncepcji architektonicznej przejawia się również w integracji elewacji z ogrodowym sercem budynku. To świetnie miejsce do wypoczynku - komfortowe i nowoczesne, a poprzez nagromadzenie zieleni jeszcze bardziej sprzyjające relaksowi.

Wiszące ogrody - elewacja od strony ul. Dobrej

Ze względu na charakter otoczenia i nacisk na jak najlepszą relację inwestycji z okolicą, północno-wschodnia fasada budynku została rozsunięta, co w rezultacie pozwoliło na otrzymanie poziomowych zielonych tarasów. Takie rozwarstwienie, a także efekt „wiszących ogrodów”, wizualnie łączą budynek z unikalnym dla Warszawy parkowym sąsiedztwem. Tarasowe ogrody zmieniają swoją funkcję w zależności od pory roku. Latem, oprócz podstawowej, czyli umożliwiania komfortowej nauki i wypoczynku, dodatkowo stają się przestrzenią dla imprez integracyjnych. Za sprawą zadaszenia również strefa wejściowa do budynku pozwala na odbywanie spotkań, jednocześnie zapewniając miejsce na postój rowerów - promuje zatem ekologiczne środki transportu i zdrowy tryb życia. W ramach projektu przeanalizowano istniejące miejsca postojowe wzdłuż ulic kwartału i podjęto decyzję o ich zachowaniu.

Ogrody zimowe i energooszczędna fasada

Przeznaczenie obiektu, a także duże zapotrzebowanie na światło dzienne zdeterminowały wprowadzenie dwóch wewnętrznych dziedzińców, które doskonale doświetlają strefę do pracy stałej. Dla obniżenia kosztów eksploatacji budynku zastosowano częściowe zamknięcie bryły szklanym dachem. Panująca w środku stała temperatura pozwala na wprowadzenie egzotycznej zieleni - poszczególne gatunki dobrano w taki sposób, aby poza funkcją ozdobną spełniały również użyteczną, a mianowicie oczyszczania powietrza z miejskich zanieczyszczeń. Ukryte zaciągi wentylacji będą zamontowane w elewacji zewnętrznej budynku. Działanie takiego rozwiązania będzie odczuwalne szczególnie zimą, kiedy jakość powietrza w stolicy jest o wiele gorsza niż w pozostałych okresach. W przypadku bardzo niskich temperatur zaciągi mają być zamykane, a tym samym redukowane wychładzanie się budynku. Przestronne atrium wypełnione zielenią będzie stwarzało świetne warunki do nauki, pracy oraz organizowania spotkań.

Ze względu na wspólną kolorystykę inwestycji UW przy ulicy Dobrej architekci zdecydowali się na użycie jasnozielonych paneli prefabrykowanych w technologii włókno-betonowej. W celu uniknięcia nagrzewania się przestrzeni szczególnie wrażliwych na południowe światło zastosowano obracanie przeszkleń w kierunku wschodnim bądź zachodnim. Zmiana "kierunku elewacji" powoduje zminimalizowanie kosztów chłodzenia latem oraz zabezpiecza użytkowników przed nadmiernym nasłonecznieniem. Szklenie w budynku zostało zredukowane do 50% poprzez wprowadzenie podziałów pionowych i pozbycie się zbędnego szklenia przy podłodze w zamian za funkcjonalne parapety. Dla zredukowania śladu węglowego obiektu zaproponowano użycie drewnianych opraw okiennych. Jeśli Inwestor uznałby jakie rozwiązanie za zbyt kosztowne w utrzymaniu, można je podmienić na materiał bardziej odporny na zmienne warunki atmosferyczne lub wybrać opcje hybrydową.

Otwarta przestrzeń na parterze

W południowo-zachodniej części parteru zlokalizowano wyeksponowaną czytelnię, która jest widoczna z serca budynku. Została rozciągnięta wzdłuż fasady od strony wewnętrznego dziedzińca dla podkreślenia intymnego charakteru, a jednocześnie otwartego klimatu pracy. Porozrzucane miękkie pufy tworzą idealne warunki do czytania i rozmyślania. W prostopadłym do czytelni skrzydle, przecięte akustyczną szybą, znajdują się stanowiska do pracy cichej. Lokale usługowe zostały zaproponowane w projekcie od strony strony narożnika ulicy Furmańskiej, z kontynuacją wzdłuż ulicy Karowej. Widoczna księgarnia na skrzyżowaniu dwóch ulic rozpoczyna ciąg przecinających się sklepików, kiosków i kawiarenek. Dzięki cofnięciu parteru powstał podcień, który ma za zadanie chronić ludzi przed deszczem oraz witryny przed nadmiernym nasłonecznieniem.

Aule zaprojektowano pomiędzy pasem lokali usługowych a czytelnią - każdą z nich okala ponadto ciąg komunikacyjny. Wprowadzone przeszklenia sprawiają, że wykłady są widoczne dla przechodniów na ulicy. Transparentność tych pomieszczeń podkreśla otwarty charakter obiektu, a także jego wielowątkowość na poziomie 0. Postępująca digitalizacja oraz chęć adaptacji budynku do przyszłych potrzeb wygenerowały konieczność wyposażenia obiektu w innowacyjne centrum edukacyjne. Składa się ono między innymi z sal VR, które umożliwią studentom bezpośredni kontakt z nowoczesnymi technologiami.

Rozkład funkcjonalny skrzydeł UW i PAN

Podstawowym założeniem w planowaniu układu funkcjonalnego było ulokowanie jednostek UW i PAN w oddzielnych skrzydłach - uniwersytet od ulicy Dobrej, a instytut od ulicy Furmańskiej. Część przypisana do UW została urbanistycznie połączona z główną osią kampusu Powiśle. Na pierwszym pietrze wschodniego skrzydła znalazły się główny Wydział Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji oraz Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji. Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, z racji na swoje większe zapotrzebowanie przestrzenne, został umieszczony na drugim piętrze. W skrzydle zachodnim na 1. piętrze znalazł się Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, a piętro niżej księgarnia zawierająca książki i publikacje z wydawnictwa PAN. Na drugim piętrze zlokalizowano Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk. Wydział Socjologii UW, będący odrębnym członem UW, znalazł się na 3. piętrze. 

Integracji użytkowników budynku sprzyja przestrzeń aktywizująca umiejscowiona w narożniku budynku u zbiegu ulic Dobrej i Karowej, a także część do pracy wspólnej. Ważnym punktem w przygotowaniu projektu było zachowanie osi widokowych oraz prześwitu przez obiekt - dzięki temu udało się uniknąć "ślepych korytarzy". Pomieszczenia administracyjne znalazły się przy zewnętrznym obrysie budynku, głównie od strony ulic Karowej i Dobrej. Sekretariaty oraz biura z "front deskiem" zlokalizowane są blisko serca budynku. Przestrzenie socjalne w zachodnim skrzydle od ulicy Furmańskiej znajdują się na każdym piętrze zachęcając do wspólnej integracji posadowionych nad sobą wydziałów.

Aby maksymalnie wykorzystać dostępną powierzchnię dla przestrzeni o funkcji podstawowej, zdecydowano się na umieszczenie niemal wszystkich urządzeń technicznych na kondygnacjach -1 i -2. W ramach prac projektowych szczegółowo przeanalizowano wszystkie możliwe instalacje. Zlokalizowanie ich na kondygnacjach podziemnych okazało się niezbędne. Jedynymi urządzeniami, które powinny funkcjonować na ostatniej kondygnacji, są chillery. W trakcie rozpatrywania różnych opcji estetycznego schowania chillerów zdecydowano się na zasłonięcie ich "żyletkami". Powstaje w ten sposób wrażenie, że z bryły budynku nie wystają żadne dodatkowe elementy, a forma jest domknięta. Odseparowanie przepływów powietrza zimnego i ciepłego okazało się możliwe mimo małej przestrzeni dzięki zastosowaniu „komina”.

Zielone dachy coraz częściej są stosowane w centrach miast - parujące i oczyszczające powietrze rośliny niwelują efekt wyspy ciepła. Ze względu na dużą ilość powierzchni utwardzonych i coraz częstsze nawałnice w okresie wiosenno-letnim, budynek został wyposażony w specjalny system retencji wody słodkiej. Grawitacyjnie spływająca deszczówka będzie magazynowana w zbiornikach wodnych, a następnie wypompowywana do zewnętrznych sadzawek i używana do nawadniania zieleni. Dla zredukowania kosztów energii i zmniejszenia śladu węglowego zastosowano panele fotowoltaiczne umiejętnie wkomponowane w otaczającą je przyrodę.