Vele di Scampia w Neapolu - osiedle z lat 60. było symbolem Camorry

Vele di Scampia - modernistyczna utopia

Budynki mieszkalne Vele di Scampia w Neapolu, zaprojektowane przez Franza Di Salvo, budowano w latach 1962-75.  Powstało siedem modernistycznych bloków, każdy o wysokości 15 pięter. Przypominały żaglowce, stąd nazwa osiedla: vela po włosku znaczy żagiel. Proste, geometryczne formy narastająco tarasowo, z licznymi balkonami, łączył systemem przejść i kładek. Funkcje mieszkaniowe połączono z usługowymi i socjalnymi. Tak zaprojektowana przenikająca się przestrzeń prywatna, półprywatna i publiczna miała sprzyjać zacieśnianiu więzi sąsiedzkich. Vele di Scampia, zgodnie z projektem rozpisanym na wzór utopijnych idei Le Corbusiera, miało stać się nowoczesnym przedmieściem z infrastrukturą przyjazną ludziom i sprzyjającą integracji. W osiedlu tanich mieszkań, stworzonym dla 70 tys. osób, mieli zamieszkać niezamożni neapolitańczycy, dojeżdżający do pracy w centrum. Eksperyment jednak się nie udał. 

Zobacz także: Wyburzenie Pruitt-Igoe - symboliczny upadek idei modernistów?>>

Vele di Scampia - upadek osiedla

Degradacja osiedla zaczęła zaraz po trzęsieniu ziemi w 1980 roku. Do Vele di Scampia przesiedlono pozbawionych dachu nad głową mieszkańców Kampanii. Wiele mieszkań zajęto nielegalnie. Brak perspektyw lepszego życia i bieda wielu sprowadziła na drogę przestępczości. Co więcej, tej działalności sprzyjała właśnie urbanistyka osiedla. Mnóstwo zakamarków, ślepych uliczek, klatek schodowych i zsypów pozwalały niemal bezkarnie handlować narkotykami, bo wśród tej plątaniny dilerzy byli nieuchwytni. 

Z roku na rok piękne żaglowce coraz bardziej przypominały statki widma. Wiele nie miało okien, ściany pomazane były graffiti, a zdewastowane klatki schodowe odpadającym tynkiem. Wszędzie pełno było śmieci. Niektóre chodniki przegradzały duże metalowe bramy – zostały tam umieszczone właśnie przez mafie, aby w razie naloty karabinierów, zablokować przejścia. 

Z osiedla zaczęli wyprowadzić się mieszkańcy, a pustostany zajmowali bezdomni. W ubiegłym roku szacowano, że w Vele di Scampia żyje ok. 40 tys. osób. Bezrobocie szacuje się na 60 procent.

Świat poznał historię Vele di Scampia dzięki książce „Gomorra" Roberto Saviano. Ekranizacja powieści o działalności i porachunkach mafijnych klanów tylko utwierdziła złą sławę osiedla. 

Zobacz także: Osiedla z problemami. Porażki modernizmu?

Velle di Scampia - wyburzanie

Wreszcie władze miasta poddały się. By przywrócić temu miejscu dobre imię, zdecydowano gruntownie zmienić architekturę osiedla. Lokatorzy zostali przeniesieni do nowych mieszkań i rozpoczęło się wyburzanie (pierwsze żagle zniknęły na początku lat 90.). W marcu 2020 r. znikały kolejne. Burmistrz Neapolu Luigi de Magistris powiedział wówczas: „Scampia wygrywa z Gomorrą 3:0”. W miejscu, gdzie stały domy, władze obiecały zbudować osiedle „na miarę potrzeb obywateli”.