Osiedle Przyjaźń - tu mieszkali budowniczowie Pałacu Kultury. Wkrótce może być wpisane do rejestru zabytków

Osiedle Przyjaźń na Bemowie powstało w 1952 roku. Wojewódzki konserwator zabytków prof. Jakub Lewicki poinformował, że właśnie wszczął postępowanie o jego wpisie do rejestru zabytków.

Do czasu zakończenia procedury osiedle znajdować się będzie pod tymczasową ochroną konserwatorską. To oznacza zakaz prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych i podejmowania innych działań, które naruszyłyby oryginalną substancję lub zmieniły wyglądu zabytku.

Osiedle Przyjaźń: dla budowniczych Pałacu Kultury

Osiedle powstało w 1952 roku dla kilku tysięcy radzieckich pracowników zatrudnionych przy budowie Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Jest położone między ulicami: Górczewską, Powstańców Śląskich, Jana Olbrachta oraz linią kolejową i zajmuje 32 hektary. Pierwotnych właścicieli tych terenów wywłaszczono i wysiedlono – zaproponowano im w zamian grunty pod Warszawą lub na zachodzie Polski. Powstające osiedle otrzymało nazwę „Przyjaźni polsko- radzieckiej”.

Osiedle Przyjaźń: dwa rodzaje drewnianych domów

Na osiedlu wzniesiono dwa rodzaje drewnianych domów: 33 parterowe pawilony hotelowe dla robotników, które stylem przypominały polskie dworki i 77 domków jednorodzinnych dla kadry technicznej. Zostały one przywiezione do Warszawy w gotowych elementach i złożone na miejscu. Według niektórych źródeł część z nich przywieziono z jenieckiego Stalagu I B „Hohenstein” zlokalizowanego w miejscowości Królikowo koło Olsztynka. Część domków polski rząd sprowadził z Finlandii, płacąc za nie węglem.

Zobacz także: Domki fińskie - mały raj w centrum Warszawy>>

Osiedle Przyjaźń: za kolczastym drutem

Osiedle było ogrodzone drutem kolczastym, a przy wjeździe (od dzisiejszej ul. Powstańców Śląskich) stanął szlaban. Na jego terenie powstały także m.in. kino (późniejszy „Dar”, dzisiaj klub zabaw dla dzieci Kolorado), stołówka, klub, łaźnia, przychodnia lekarska, kotłownia oraz dwa boiska sportowe. Zbudowano 8 km wewnętrznych dróg i ulic, posadzono 4 tys. drzew i 40 tys. krzewów. W 1952 roku oddano do użytku Stację Pomp Kanałowych „Jelonki”.

W szczytowym okresie budowy Pałacu Kultury i Nauki na osiedlu mieszkało 4,5 tys. osób. Odbywały się tam również spotkania młodzieży radzieckiej i polskiej, okolicznościowe akademie i zawody sportowe. Obawiając się tarć pomiędzy miejscową ludnością a pracownikami ze Związku Radzieckiego, powołano nawet specjalną komórkę Urzędu Bezpieczeństwa.

Osiedle Przyjaźń: domy studenckie

Po zakończeniu budowy Pałacu Kultury i Nauki w maju 1955 roku zdecydowano przekształcić domy w hotele robotnicze "Zachód". Przeznaczenie tych terenów zmienił jednak ówczesny premier Józef Cyrankiewicz - osiedle zostało przekazane przez władze miasta Ministerstwu Szkolnictwa Wyższego z przeznaczeniem na domy studenckie dla warszawskich uczelni. We wrześniu 1955 zamieszkało tam ok. 3 tys. studentów, a także pracownicy naukowi. Osiedlu nadano wtedy nazwę „Przyjaźń”. Znajdowały się na nim 33 domy studenckie, a także 9 hoteli asystenckich, 19 bloków asystenckich, 77 domów jednorodzinnych dla pracowników uczelni oraz dwa hotele robotnicze. Powstał klub studencki "Karuzela" (zamknięty w listopadzie 2021 roku).

W 1978 roku na osiedlu mieszkało 1190 asystentów i pracowników warszawskich uczelni wraz z rodzinami oraz 1200 studentów. W latach 90. XX wieku od strony ul. Powstańców Śląskich zbudowano kilka domów studenckich oraz ratusz dzielnicy Bemowo.

Obecnie dawne osiedle budowniczych Pałacu Kultury i Nauki składa się z dwóch części: budynki wielorodzinne pełnią funkcje domów studenckich, a w domkach jednorodzinnych mieszkają pracownicy naukowi lub ich potomkowie. Całość jest własnością Skarbu Państwa.

Jednocześnie z osiedlem Przyjaźń konserwator zabytków wszczął postępowanie o wpisie do rejestru zabytków innego osiedla -WSM Zatrasie.

Zobacz także: Tablice Tchorka w Warszawie wpisane do rejestru zabytków>>