Nowoczesny zespół Pampulha w Belo Horizonte. Arcydzieło Oscara Niemeyera [IKONY ARCHITEKTURY]

Oscar Niemeyer był jednym z czołowych przedstawicieli ruchu nowoczesnego. Łączył doświadczenia europejskiego modernizmu i charakterystyczną, południowoamerykańską zmysłowość. Niemeyer urodził się w 1907 roku w Rio de Janeiro. W latach 30. XX wieku współpracował z Le Corbusierem przy projekcie brazylijskiego gmachu Ministerstwa Edukacji.  Pierwszą samodzielną realizacją Niemeyera był dom Oswalda de Andrade w Sao Paulo.

Projekt "nowoczesnego zespołu Pampulha" (port. Conjunto Arquitetônico da Pampulha) z lat 40., zespół modernistycznych brył wzniesionych wokół sztucznego jeziora to wyjątkowe połączenie architektury, architektury krajobrazu oraz sztuki nowoczesnej. Przy projekcie Pampulha Niemeyer współpracował z inżynierem Joaquimem Cardoso oraz grupą artystów. O harmonijne połączenie budynków z otoczeniem zadbał architekt krajobrazu Roberto Burle Marx, projektując ogrody i ścieżki spacerowe. Pampulha odzwierciedla wpływ lokalnych tradycji, brazylijskiego klimatu i naturalnego otoczenia na zasady nowoczesnej architektury. Modernistyczne budynki zdają się falować i powtarzać miękkie kształty linii brzegowej i okolicznych wzgórz.

Przeczytaj także: Oscar Niemeyer - poeta architektury [ZNANI ARCHITEKCI]>>

Większość budynków powstała w 1943 roku. Pierwszy oddany obiekt to kasyno, dziś Muzeum Sztuki (Museu de Arte da Pampulha - MAP). Tworzą go trzy bryły, niemal w całości przeszklone. Wnętrze to otwarte przestrzenie, a różne poziomy połączone są pochyłymi i eliptycznymi rampami. W budynku wykorzystano włoski marmur, granit, alabaster, szlifowany onyks i stal nierdzewną. Jedna ze ścian w największej przestrzeni pokryta jest różowymi, belgijskimi lustrami. Kiedy w 1946 roku w Brazylii zakazano hazardu, budynek kasyna zaczął podupadać. W 1957 roku zdecydowano się przekształcić je w muzeum sztuki. Co ciekawe przed Museo de Arte da Pampulha stoi rzeźba Augusta Zamoyskiego „Nu” (Zamoyski spędził w Brazylii II wojnę światową i pozostał tu do połowy lat 50.).

Z kolei kościół św. Franciszka z Asyżu Oscar Niemeyer zaprojektował w tzw. organicznym stylu nowoczesnym. Bryła ma formę parabolicznej fali ze zbrojonego betonu - ściany i dach budynku stanowią jedną, zakrzywioną powierzchnię. Charakterystyczne murale z płytek na fasadzie są dziełem Candido Portinari. Co ciekawe, świątynia pomimo ukończenia nie została konsekrowana. Ówczesny arcybiskup Antonio dos Santos Cabral przeciwny jego artystycznej formie architektonicznej ogłosił, że „kościół jest niezdatny do celów religijnych". Wyświęcono go dopiero w 1959 roku.

Kolejny budynek - Klub Golfowy, miał kształt wychodzącej w jezioro łodzi. Jednak po sprzedaży obiektu w latach 60. dokonano w nim kilku przeróbek, a w latach 70. dobudowano aneks, gdzie mieści się siłownia, sala bankietowa, salon piękności oraz parking. Dziś jest to klub tenisowy.

Sala Balowa (Casa do Baile) stanęła na sztucznej wyspie połączonej z lądem 11-metrowym mostem. Była popularnym miejscem rozrywki zamożnych klientów pobliskiego kasyna, ale po jego zamknięciu, z powodu braku gości dwa lata później również została zamknięta. W 2002 r oku umieszczono w niej Miejskie Centrum Urbanistyki, Architektury i Wzornictwa.

W 2013 r. miasto Belo Horizonte zaczęło zabiegać o wpisanie zespołu Pampulha na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Miejsce jednak musiało przejść renowację (wtedy też klub golfowy wrócił do miasta). 17 lipca 2016 roku na 40. sesji odbywającej się w Stambule, w Turcji, Pampulha została wpisana na listę dziedzictwa UNESCO.