Najstarszy znak drogowy w Polsce stoi w Koninie. Ustawiono go w 1151 roku

Najstarszy znak drogowy w Polsce: słup milowy w połowie drogi

Słup, zwany milowym stał w połowie drogi z Kruszwicy do Kalisza, w odległości ok. 52 km od każdego z miast, przed dziś już nieistniejącym zamkiem konińskim (teren obecnego Placu Zamkowego, zwanego dawniej Rynkiem Garncarskim). Został przeniesiony w obecnie miejsce w 1828 roku. Znak ma 2,52 m wysokości. Został wykuty w piaskowcu, pochodzącym prawdopodobnie z kamieniołomu we wsi Brzeźno pod Koninem (w tym samym piaskowcu wyrzeźbiono romańskie kolumny w Strzelnie).

Słup milowy w Koninie: co jest na nim napisane?

Na słupie wyryta jest wierszowana, łacińska inskrypcja:

+ANNO AB INCARNAT[IONE] D[OMI]NI N[OST]RI M.C.L. PRIMO
+IN CALIS HIC MEDIV[M] DE CRVSPVICI FOERE PVNCTV[M]
INDICAT ISTA VIE FORMVLAE IVSTITIE
+QUA[M] FIERI PETR[US] IVSSIT COMES HIC PALATIN[US]
HOC Q[UOQUE] SOLLERT [ER] DIMIDIAVIT IT[ER]
+EIUS VT ESSE MEMOR DIGNETUR Q[U]ISQV[E] VIATOR
CVM PRECE P[RO]PIC[IUM] SOLLICITANDO DEV[M]

Tłumaczenia dokonał Tomasz Płóciennik, filolog łaciński, wykładowca języka łacińskiego oraz paleografii łacińskiej w Zakładzie Papirologii Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego, specjalizujący się w epigrafice średniowiecznej. Napis oznacza:

"+ Roku od wcielenia Pana Naszego 1151.
+ O tym, że jest tu środek drogi z Kruszwicy do Kalisza, oznajmia ta
oto wskazówka drogowego porządku.
+ Kazał ją tutaj ustawić Piotr, komes palatyn, który roztropnie
przepołowił tę drogę,
+ aby raczył o nim pamiętać każdy podróżny, zwracając się w
modlitwie do łaskawego Boga.”

Słup milowy w Koninie: Piotr, a może Celtowie?

Wiadomo więc, że słup ufundował Piotr. Ale który? Najprawdopodobniej był to możnowładca śląski Piotr Włostowic, zwany Duninem, który był palatynem Bolesława Krzywoustego. Włostowic za zasługi dla króla otrzymał liczne dobra na Kujawach, a także godność palatyna (wojewody). Szlak handlowy przebiegał w pobliżu jego dóbr. Niektórzy naukowcy uważają jednak, że chodzi o wojewodę Piotra Wszebora, palatyna Bolesława Kędzierzawego.

Pojawiają się też teorie o pogańskim rodowodzie obelisku, a jedna z hipotez sugeruje podobieństwo pomiędzy konińskim słupem, a tzw. mnichem stojącym dziś w Sobótce na Dolnym Śląsku, uchodzącym za zabytek celtycki.

Jakkolwiek by było, słup jest jednym z ważniejszych zabytków Wielkopolskiego Szlaku Romańskiego, a samo samo jego istnienie wskazuje, że już w XII wieku w Polsce istnieć mogła jurysdykcja drogowa, czyli praprzodek współczesnego Prawa o ruchu drogowym.

Przeczytaj także: Kryty most w Lądku-Zdroju. To jedyny taki obiekt w Polsce>>

Najlepsza przestrzeń publiczna w Wielkopolsce

W 2019 roku zmieniło się zagospodarowania terenu wokół zabytkowego słupa. Pojawiła się nowa ścieżka z blachy typu Cor-ten, która wydobyła walory zabytku i podkreśliła jego rangę historyczną. Na nawierzchni  ścieżki pojawiło się tłumaczenie inskrypcji w formie wyciętych z blachy ażurowych liter. Projekt przygotowała pracownia PROSTO ARCHITEKCI. W 2020 roku nowa "ścieżka edukacyjna" wokół słupa drogowego w Koninie otrzymała I miejsce w IX edycji konkursu na najlepszą przestrzeń publiczną w Wielkopolsce, organizowanego przez Towarzystwo Urbanistów Polskich.