KIOSK: Ostatnie modernistyczne budki w Europie Środkowo-Wschodniej. Wyjątkowy album Zupagrafika

Kioski, kiedyś nieodłączny element pejzażu miast i miasteczek, powoli odchodzą do historii. Modułowe, seryjnie projektowane w latach 1970-1990, różnokolorowe kioski znaleźć można było w całym byłym bloku wschodnim i Jugosławii. Stawały między blokami wielkich osiedli, przy dużych arteriach, na targowiskach, na przedmieściach.

Dziś doceniamy ich oryginalne formy. Wszystko zaczęło się od pionierskiego K67 zaprojektowanego przez słoweńskiego architekta Sašę J. Mächtiga. Warto wymienić inne podobne systemy: macedoński KC190, radziecki "Batyskaf" czy nasz rodzimy Kami, produkowany w Aleksandrowie Łódzkim.

Te niewielkie obiekty nie były tylko miejscem sprzedaży prasy, biletów, papierosów i bibelotów. To właśnie w takich budkach kupowało się zapiekanki, kurczaki z rożna czy... znicze i wieńce pogrzebowe. Pełniły różne funkcje - były m.in. kantorami wymiany walut i stróżówkami.

Martyna Sobacka i David Nawarro, twórcy niezależnego wydawnictwa i pracowni grafiki Zupagrafika, wydali ostatnio nową książkę "KIOSK: The Last Modernist Booths Across Central and Eastern Europe" w całości poświęconą tym charakterystycznym obiektom. W albumie zalazły się wykonane przez założycieli Zupagrafiki zdjęcia ponad 150 kiosków. Autorzy szukali ostatnich modernistycznych budek od Lublany po Warszawę i od Belgradu po Berlin, które przetrwały transformację ustrojową.

"Kioski, pomimo swoich skromnych rozmiarów, pełniły rolę znacznie większą niż suma ich fizycznych komponentów – były miniaturami przestrzeni publicznej, które promowały nowe formy interakcji społecznej i gospodarczej" - pisze reporter Maciej Czarnecki, który wraz z Anną Cymer, historyczką architektury, stworzyli prolog i wstęp do książki.

"Każdy z kiosków pokazanych w książce ma swój własny urok. Te, które przeszły renowację, jak kawiarnia "Kioski" w Berlinie, mieszcząca się w żółtym K67 drugiej generacji, wskazują na ponadczasowość i uniwersalność koncepcji SašyJ.Mächtiga, można odnieść wrażenie, że to zupełnie nowy projekt. Z drugiej strony, zniszczenie niektórych kiosków także jest fascynujące; wiele z nich pozostaje funkcjonalnych, mimo upływu dziesięcioleci. Ponadto typografia, grafika, szyldy i inne elementy dodane przez właścicieli, sprawiają, że każda budka zyskuje niepowtarzalny charakter" - mówią Martyna Sobecka i David Navarro z Zupagrafika.

Książkę " KIOSK: The Last Modernist Booths Across Central and Eastern Europe" można kupić tu:  https://www.zupagrafika.com/sklep/kiosk