Znani architekci: Frank Lloyd Wright. Architektura organiczna, dom nad wodospadem i inne projekty

Frank Lloyd Wright, a właściwie Frank Lincoln Wright, urodził się 8 czerwca 1867 roku w Richland Center w stanie Wisconsin. W 1885 roku rozpoczął studia inżynierskie na Uniwersytecie Stanowym Wisconsin, przerwał naukę w 1887, ale w 1889 uzyskał jednak dyplom. Przeniósł się do Chicago i rozpoczął pracę w biurze architektonicznym Adler and Sullivan. Od 1890 roku wykonywał całą pracę projektową w firmie. Po siedmiu latach odszedł i w 1893 roku założył w Chicago własne studio projektowe.

Frank Lloyd Wright: architektura organiczna

Frank Lloyd Wright był pionierem zmian, które znacznie przekształciły całą światową architekturę. Zainicjował nurt architektury organicznej, czyli wkomponowanej i zespolonej z naturą. Punktem wyjścia dla niego stała się filozofia amerykańskiego architekta - Louisa Sullivana, który uważał, że forma powinna podążać za funkcją, a co za tym idzie - każdy budynek powinien wynikać z otoczenia. Frank Lloyd Wright inspirował się również taoistyczną filozofią podkreślającą związek pomiędzy człowiekiem, a przestrzenią, w której żyje.

Frank Lloyd Wright stworzył ponad tysiąc konceptów domów i budynków publicznych, z których większość stała się ikoną amerykańskiej sztuki modernistycznej. Jego budowle są zintegrowane z przyrodą bądź przez wkomponowanie ich w naturalne otoczenie, bądź przez użycie ekologicznych materiałów budowlanych, takich jak drewno, kamień, beton i szkło. Tworzył dzieła totalne, czyli budynek, jego wnętrze i zewnętrzne otoczenie miało opierać się o jednorodny koncept. Zakładał przy tym, że dom ma w pełni odzwierciedlać osobowość jego mieszkańców, dlatego rzadko projektował podobne do siebie budynki.

Przeczytaj więcej: Osiem budynków Franka Lloyda Wrighta wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO>>

Frank Lloyd Wright: domy preriowe

Przez 10 lat Frank Lloyd Wright projektował tzw. domy preriowe, dopasowane do krajobrazu amerykańskich równin.  Budowle charakteryzowały się prostą bryłą i funkcjonalnością. Były niewysokie, przykryte płaskimi dachami, z przewagą linii horyzontalnych. Wnętrza były otwarte, bez trwałych podziałów na osobne pomieszczenia – wyznaczały je ruchome ścianki, inspirowane sztuką Japonii. W centrum umieszczone było najczęściej duże wspólne pomieszczenie z kominkiem.  Duże przeszklenia zapewniały nie tylko naturalne światło, ale też zespolenie z otoczeniem zewnętrznym. Okna są często umieszczane jedno obok drugiego w rzędzie, tworząc wygląd szklanej ściany. Umieszczane w nich geometryczne witraże o wzorach na bazie lokalnych roślin, miały wyeliminować firanki i zasłony. We wnętrzach przeważało ciemno barwione drewno, najczęściej dębowe, oraz szkło.

Większość domów preriowych zaprojektowanych przez Wrighta znajduje się na terenie Illinois i Wiscounsin. Najbardziej znane to Robie House, Willits House, Coonley House i Martin House.

Frank Lloyd Wright: Taliesin

W 1911 roku Wright zaprojektował tzw. Taliesin – dom połączony z pracownią architekta, wkomponowany całkowicie w naturę i z jednej strony otoczony przez jezioro. Dom stanął w Spring Green w stanie Wisconsin. Składał się z dwóch budynków połączonych wąską loggią. Jednopiętrowy kompleks powstał żółtego wapienia wydobytego z pobliskiego kamieniołomu i ułożonego na długich, cienkich półkach, tak, aby przypominały sposób, w jaki leżały w kamieniołomie. Tynk do ścian wewnętrznych zmieszano z sieną, nadając pomieszczeniom złocisty odcień piasku na brzegach pobliskiej rzeki Wisconsin. Nazwa Taliesin, co w języku walijskim oznacza „lśniące czoło” była początkowo używana dla tego budynku (wbudowanego w szczyt wzgórza), a później dla całej posiadłości. 

W 1914 roku w rezydencji doszło do tragedii - kucharz Julian Carlton zamordował siedmioro domowników, w tym towarzyszkę życia architekta, a następnie podpalił budynek. Dom został później odbudowany (jako Taliesin II), ale w 1925 roku padł pastwą ognia. Trzecią wersję domu– Taliesin III zbudował Wright w 1928 roku. W tym czasie odziedziczył po ciotkach budynek pobliskiej szkoły Hillside Home School i stworzył w niej własną szkołę architektury.

W Taliesinie, który w dużej mierze stworzyli sami studenci, przebywało 50-60 osób. Młodzi ludzie przyjeżdżali na rok. Nie tylko obserwowali pracę architekta i projektowali, ale wspólnie mieszkali, opiekowali się ogrodem, gotowali i muzykowali. W 1937 roku Wright zaprojektował i wraz z uczniami rozpoczął budowę w domu zimowego w Scottsdale w Arizonie, nazwanym Taliesin West. 

Architekt wykorzystał do budowy naturalne materiały, kontrastowo zestawiając faktury. Taliesin składa się z kilku budynków: jadalnia, zwana także pokojem ogrodowym, sypialnia, prywatne pokoje Wrighta, miejsce do pracy dla uczniów architekta. Wszystkie budynki łączą kładki i daszki, a między nimi są baseny i stawy. W budynku, z którego korzystali uczniowie do projektowania, Wright polecił zamiast dachu zawiesić przezroczyste płótno, po latach zastąpione przez płyty z pleksi. W jadalni, zwróconej na południe, dach wysunięto sporo poza obręb ścian, by zapobiec nadmiernemu nasłonecznieniu.

W 1940 roku Frank Lloyd Wright, jego trzecia żona Olgivana i zięć William Wesley Peters utworzyli Fundację Franka Lloyda Wrighta. Po śmierci architekta 9 kwietnia 1959 r. Taliesin w Spring Green w stanie Wisconsin oraz w Scottsdale w Arizonie przeszły w ręce fundacji. W 2020 roku Szkoła Architektury Franka Lloyda Wrighta przestała funkcjonować.  

W 1974 roku rezydencja została wpisana do amerykańskiej narodowej listy miejsc historycznych. W 2019 roku Taliesin West został wpisany na listę UNESCO. 

Przeczytaj więcej: Szkoła Architektury Franka Lloyda Wrighta w Taliesin zostanie zamknięta. Istniała prawie 90 lat>>

Frank Lloyd Wright: Fallingwater

Jednym z najbardziej innowacyjnych dzieł Franka Lloyda Wrighta jest Fallingwater, znany też jako dom nad wodospadem, w górach stanu Pensylwania. Powstał na zamówienie bogatego inwestora Edgara J. Kaufmanna, w 1937 roku. Jest to kompozycja pionowych, kamiennych brył oraz poziomych, gładkich tarasów. Do budowy domu użyto kamieni z okolicznych kamieniołomów i zbrojonego betonu. Pod konstrukcją znalazł się strumień, którego wielkie głazy pozostawiono nietknięte - jeden z nich wystaje nawet z podłogi w salonie. Rozłożyste tarasy i balkony umieszczono na betonowych wspornikach bezpośrednio ponad wodą. W 1964 roku dom został udostępniony zwiedzającym, a w 2019 roku wpisany na listę UNESCO.

Przeczytaj więcej: Fallingwater - dom nad wodospadem. Frank Lloyd Wrigth zaprojektował budynek, który wyprzedził epokę [IKONY ARCHITEKTURY]>>

Frank Lloyd Wright: Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku

To jedno z najbardziej znanych dzieł Franka Lloyda Wrighta. Budowę ukończono w 1959 roku, pół roku po śmierci architekta. Nowoczesny budynek urzeka geometrycznym i surowym kształtem - przypomina zwiniętą białą wstęgę, zwężającą się lekko ku dołowi. Wystawy umieszczane są wzdłuż delikatnie opadającej platformie. Wnętrze budynku rozświetla przeszklony dach, przypominający utkaną pajęczynę. W 1992 roku do bryły Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku dobudowano nową część autorstwa biura Gwathmey Siegel & Associates Architects, co uznano za profanację projektu Wrighta.

Przeczytaj więcej: Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku - budynek jak wstęga [IKONY ARCHITEKTURY]>>

---

Frank Lloyd Wright miał ogromny wpływ na rozwój współczesnej sztuki architektonicznej. Jego koncepcja architektury organicznej i twórczość powstała według jej założeń stała się inspiracją dla wielu późniejszych projektantów.