Dom handlowy Central w Białymstoku. Zachwycał nowoczesnymi rozwiązaniami

Central w Białymstoku był jednym w kilku Spółdzielczych Domów Handlowych, które zbudowano w latach 70. XX wieku - powstał wtedy m.in. Skarbek w Katowicach i Sezam w Warszawie. Projekt Centralu został przekazany WSS w Białymstoku w grudniu 1971 roku, budowę rozpoczęto w 1973, a ukończono w 1976 roku.

Central w Białymstoku: najnowocześniejsze rozwiązania

Za projekt Centralu odpowiedzialna była Anna Petecka z warszawskiego Biura Studiów i Projektów MHW. Konstrukcja budynku odzwierciedlała najnowsze rozwiązania funkcjonalne i techniczne dla tego typu obiektów. Do konstrukcji użyto stalowego szkieletu, ważącego 300 ton, a także popularnych wówczas prefabrykatów. Elementy stalowe wykonały KZKS, czyli Kolejowe Zakłady Konstrukcji Stalowych ze Starosielc (dziś nieistniejące), a prefabrykowane Zakłady Prefabrykacji w Białymstoku (także nieistniejące). Ewenementem było ogrzewanie sterowane automatycznie i pełna klimatyzacja.

Całość powierzchni użytkowej zajmowała przestrzeń 7,3 tys. mkw., na handel przeznaczono 3,5 tys. mkw. Koszt budowy wyniósł 60 mln zł. W Centralu pracowały 272 osoby.

Central w Białymstoku: ażurowa elewacja i neon

Stalową konstrukcję Centralu pokrywa ażurowa, aluminiowa elewacja, która do dziś jest znakiem rozpoznawczym obiektu. Pierwotnie budynek zdobił neon Społem, projektu Ewy Stankiewicz z warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, później zastąpiony neonem - tęczą białostockiej malarki Teresy Bejnarowicz-Kowiazo. Neon wykonała firma Elektryk.

Pierwsza modernizacja obiektu miała miejsce w 2000 roku. W 2005 roku dom przeszedł gruntowny remont, w trakcie którego m.in. przebudowano witryny oraz zmieniono okładziny ścian elewacyjnych parteru.

Central w Białymstoku: handel i kultura

W Centralu handlowano konfekcją, galanteria, artykułami papierniczymi i artykułami gospodarstwa domowego. Funkcjonowały tu także punkty usługowe: repasacji pończoch, napełniania długopisów i zapalniczek gazowych.

Aby poprawić zaopatrzenie, w 1996 roku podpisano Porozumienie Domów Handlowych, które zainicjowały spółdzielnie z Katowic, Zakopanego, Rzeszowa, Opola i Krakowa. Pozwalało koordynować wspólne zakupy, negocjować ceny i prowadzić spójną strategię reklamową. Central inicjował także wydarzenia kulturalne: w 2003 zorganizowano Centralia, powtórzone później jeszcze kilka razy – koncerty połączone z imprezami dla dzieci i pokazami np. mody.

Pomimo zmian ustrojowych Central działa – wciąż odbywa się w nim handel. W 2009 roku budynek trafił na szlak architektury PRL przygotowany przez Fundację Uniwersytetu w Białymstoku, a jego sylwetka z charakterystyczną elewacją znalazła się w 2016 roku na planszy gry Monopoly PRL, wśród 20 obiektów z całej Polski.