Co to jest attyka? W których polskich miastach zobaczymy najbardziej dekoracyjne attyki?

Co to jest attyka?

Attyka (z greckiego atticos) to górny element konstrukcyjny budynku - zwieńczenie elewacji osłaniające dach. Attyka może przybierać różne formy - od prostej ścianki czy muru, aż po dekoracyjne, rzeźbiarskie formy tj. balrustady czy rzędy sterczyn. Chociaż jej podstawową funkcją jest dekoracja, attyka może chronić również przed przenoszeniem się ognia z jednego budynku na drugi.

Attyka - Grecja

Attyki zaczęły powstawać w starożytnej Grecji i Rzymie. Początkowo przybierały proste formy. Stosowano tzw. attykę pełną - zwykłą ściankę pokrytą reliefami lub dekoracjami malarskimi. Czasem pojawiały się na nich inskrypcje. W średniowieczu zapomniano o attykach (spotkać można jedynie nieliczne przykłady). Dekoracja ta na dobre powróciła dopiero w dobie renesansu.

Zobacz także: Akropol jest nie tylko w Atenach. Co warto wiedzieć o akropolu ateńskim?>>

Attyka renesansowa

Attyki (choć w zmienionej formie) stały się szczególnie popularne w architekturze XVI-wieku. Zwłaszcza w Europie Środkowej (Polska, Czechy i ówczesne Górne Węgry) przybierały szczególnie dekoracyjne, rozbudowane formy. Attyki pojawiały się zarówno na mieszczańskich kamienicach jak i zamkach czy pałacach. Zdobiły bramy, miejskie, kościoły, ratusze czy sukiennice. W zimniejszych regionach potężne attyki "zasłaniały" spadziste połacie dachu. W cieplejszych, południowych krajach stosowano częściej delikatną attykę balustradową. W Czechach ogromną popularnością cieszyły się attyki zdobione techniką sgraffito (tworzenie dekoracji poprzez nakładanie kolejnych, kolorowych warstw tynku i zeskrobywanie fragmentów wierzchnich warstw).

Attyki stały się znakiem rozpoznawczym polskiej renesansowej architektury. Wykonywano je głównie z cegły lub kamienia, które następnie tynkowano i ozdabiano. Obowiązywała prosta zasada - im bardziej zamożny inwestor, tym bardziej rozbudowana, zdobna attyka.

Szczególnie imponujące attyki powstawały w manieryzmie. Za najpiękniejszą tego typu dekoracje w Polsce, uważa się attyki zdobiące zbudowane  w 1615 roku kamienice Przybyłów (znane także jako kamienice pod św. Mikołajem i Krzysztofem) w Kazimierzu Dolnym. Bogato zdobione attyki kryją strome dachy, odprowadzające opady w stronę podwórza. Inne efektowne attyki zdobią m.in. kamienicę Królewską we Lwowie, czy kamienicę Konopiców i Chociszewską w Lublinie.

Attyka - detal

Attyki składały się najczęściej z trzech części - muru attykowego (z okienkami o otworami dla rynien); gzymsu wieńczącego mur attykowy i grzebienia koronującego. To właśnie te ostatnie, detale wieńczące attykę przybierać mogły różne formy np. szyszek, zamkowych murów, piramid czy słupków z kulą. Attyki na Śląsku były najczęściej wieńczone formami geometrycznymi tj. wycinki koła lub tzw. jaskółczym ogonem.

Attyka - rodzaje:

• pełne - ślepe ścianki (głównie czasy starożytne ale i średniowiecze)
• ażurowe - balustrady i arkady (głównie w renesansie i baroku)
• uskokowe lub schodkowe (klasycyzm przełomu XVIII i XIX wieku)
• grzebieniowe (polskie) - stosowano je  2 połowie XVI wieku

Dach płaski z attyką

Attyki znów chętnie stosowane są we współczesnej architekturze. Nie pełnią jednak już przede wszystkim funkcji dekoracyjnej. Attyki tworzy się głównie w budynkach z płaskimi dachami - wykonane z odpowiednich materiałów (niepalnych o określonej grubości np. bloczki betonowe czy cegła ceramiczna) chronią przez przenoszeniem ognia z jednego budynku na drugi. Dodatkowo attyka stanowi także element zabezpieczający przed ewentualnym upadkiem z wysokości (to szczególnie cenne gdy na dachu chcemy zaaranżować taras lub balkon).

Odwodnienie dachu płaskiego z attyką

Odprowadzanie wody z płaskiego dachu z attyką jest sporym wyzwaniem. Obecnie do odwodnienia awaryjnego najczęściej stosowane są gotowe elementy czyli wpusty attykowe (z fabrycznym kołnierzem umożliwiającym szczelny montaż z pokryciem dachowym). To popularne rozwiązanie z racji braków przebić w konstrukcji do wewnątrz budynku. Minimalizuje ono również straty cieplne.