Co to jest arkada? Dlaczego Bolonia nazwywana jest "miastem arkad"?

Co to jest arkada?

Genezy słowa "arkada" należy szukać w starożytności - arcus to po łacinie łuk. Arkada to element architektoniczny, składający się z dwóch podpór, połączonych u góry łukiem. Arkady najczęściej układane są w rzędy, tworząc długie ciągi. Mogą one pełnić funkcje konstrukcyjne (przenosić obciążenia z wyższych partii budowli na filary lub kolumny) lub czysto dekoracyjne.

Ze względu na rodzaj podpór wyróżniamy:

• arkady filarowe
• arkady kolumnowe
• arkady filarowo-kolumnowe

Arkady - architektura

Arkady zaczęto stosować na dużą skalę w starożytnym Rzymie. Wielopoziomowe ciągi arkad zobaczyć możemy na rzymskich akweduktach czy mostach. Arkady stosowane były do budowy obiektów użyteczności publicznej (np. w rzymskim Koloseum trzy niższe kondygnacje związane są z konstrukcyjnym układem arkad).

Arkady wykorzystywane były w architekturze średniowiecznej.Ślepe arkady (zwane także blendami arkadowymi) są charakterystyczne dla budowli romańskich. Otwór zamknięty jest ścianą, do której przylega arkada. Takie elementy można dostrzec m.in. w budynkach świątyń, zamków czy murów miejskich. W średniowieczu często stosowano fryz arkadowy. Umieszczony najczęściej pod okapem frontowych elewacji, składał się z szeregu małych łuków.

Bolonia - miasto arkad

Bolonia nazywana jest "miastem arkad". Trudno się dziwić, gdyż w tym włoskim mieście arkady ciągną się na długości 37 kilometrów, wzdłuż ulic historycznej części miasta. Większość wysokich, przestronnych arkad powstawała od XI do XVI wieku. Budowano je z myślą o studentach najstarszego na świecie uniwersytetu (założonego w 1088 r.) i handlarzach. W gęsto zabudowanym mieście arkady pozwalały im schronić się przed deszczem i palącym słońcem.

Akady renesansowe

W architekturze renesansu sięgano do wzorów starożytnych - poszukiwano idealnych proporcji i przejrzystych podziałów. Arkady cieszyły się w renesansie olbrzymią popularnością. Pojawiały się w bogatych kamienicach (tzw. kamienice z podcieniami) i otaczano nimi dziedzińce.

Zobacz także: Co to jest attyka? W których polskich miastach zobaczymy najbardziej dekoracyjne attyki?>>

Arkady w Zamościu

Polskim "miastem arkad" jest Zamość. Miasto, założone w 1580 roku roku, na mocy przywileju lokacyjnego wystawionego przez kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego, jest prawdziwą perłą renesansu. Zamoyski zlecił zaprojektowanie miasta włoskiemu architektowi Bernardo Morando. To właśnie on wprowadził podcienia do architektury miasta.

Arkadowe krużganki

Jednym z najważniejszych zabytków architektury renesansowej w Europie Środkowej jest zamek królewski na Wawelu. W 1502 roku na Wawelu rozpoczęła się przebudowa, kierowana przez włoskiego architekta Franciszka z Florencji. To właśnie jemu zawdzięczamy, zaczerpniętą z renesansowych włoskich budowli, koncepcję wprowadzenia na zamkowy dziedziniec systemu arkadowych krużganków. Od tej pory, miejsce to jest znane jako "arkadowy dziedziniec".

Krużganki (niem. Kreuzgang) to pełniący funkcję komunikacyjną długi ganek, okalający przeważnie wewnętrzny dziedziniec na jednej lub kilku kondygnacjach. Wawelskie krużganki okrążają dziedziniec od strony zamkowych skrzydeł. Arkady renesansowe pojawia się tu na parterze i I piętrze. Kolumny na II piętrze są podwójnej wysokości. Zakończone są one, dzbankami podtrzymującymi więźbę dachu.

Renesansowe arkadowe krużganki znajdziemy m.in. na zamkach w Brzegu, Baranowie Sandomierskim, Pieskowej Skale, Żywcu, Suchej Beskidzkiej i Nawojowie Łużyckim. Bogaci mieszczanie także budowali kamienice z kilkukondygnacyjnymi arkadowymi krużgankami. Przykładem są m.in. Kamienica Królewska we Lwowie czy Kamienca Zbarskich w Krakowie.

Arkady w XXI-wieku?

Dlaczego mnóstwo centrów handlowych ma w swojej nazwie słowo "arkada" (np. Westfield Arkadia, Arkady Wrocławskie, Centrum Arkada)? Od XVII wieku słowo "arcade" w języku angielskim oznacza, pasaż handlowy czy ciąg sklepów.