Skopje. Miasto, architektura, sztuka i solidarność - wystawa w MCK w Krakowie. O Polakach odbudowujących miasto i niezwykłej kolekcji sztuki

Wystawa skupi się na fenomenie odbudowy Skopja po tragicznym trzęsieniu ziemi w 1963 roku oraz wyjątkowych gestów solidarności wielu państw, organizacji oraz ludzi dobrej woli wobec ogromu strat i cierpień doznanych wtedy przez Macedończyków. Tragedia ta poruszyła cały świat - zniszczone zostało ponad 80% zabudowy. Polska zaoferowała wtedy pomoc w odbudowie miasta, a doświadczenie architektów, którzy podnosili z gruzów Warszawę okazało się nieocenione. Polski Rząd ufundował również projekt Muzeum Sztuki Współczesnej,  gdzie trafiły dzieła artystów z całego świata darowane Macedończykom w geście solidarności.

– mówi współkuratorka wystawy Agata Wąsowska-Pawlik, dyrektorka MCK.

Dla polskiej publiczności ważne będzie przypomnienie sylwetek i działalności polskich architektów i urbanistów, którzy współuczestniczyli w przywracaniu Skopja do życia.Wystawa opowie o Adolfie Ciborowskim (1919–1987), który z ramienia ONZ nadzorował proces odbudowy, o urbaniście i architekcie Stanisławie Jankowskim (1911–2002), kierowniku polskiego zespołu opracowującego plany odbudowy, a także o „Tygrysach”, trzech projektantach gmachu Muzeum Sztuki Współczesnej: Wacławie Kłyszewskim (1910–2000), Jerzym Mokrzyńskim (1909–1997) i Eugeniuszu Wierzbickim (1909–1991).

O ile Warszawę odbudowano taką, jaka była, o tyle Skopje tworzono jako miasto przyszłości, z zastosowaniem najnowocześniejszych rozwiązań urbanistycznych. Dzięki wizjonerskim projektom, których symbolem jest plan śródmieścia autorstwa słynnego japońskiego architekta Kenzo Tangego, Skopje stało się jednym z ciekawszych architektonicznie miast Europy. Miało być najnowocześniejszym, kosmopolitycznym i modernistycznym miastem Bałkanów, z architekturą brutalistyczną najwyższej próby, a rany po trzęsieniu zabliźnił surowy beton o rzeźbionych futurystycznych formach. Wysiłek odbudowy postrzegano jako kolejny etap narodowego i społecznego wyzwolenia, który miał stać się ważną częścią biografii Macedończyków.

Wielką wartością prezentacji jest możliwość pokazania po raz pierwszy polskiemu odbiorcy najlepszych prac z liczącej ponad 200 dzieł kolekcji sztuki przekazanej przez Polskę, która jako dar trafiła do nowego muzeum. Prace olejne, graficzne, rzeźby, tkaniny i medale są ciekawym przykładem najważniejszych tendencji w polskiej sztuce lat sześćdziesiątych – postkoloryzmu, abstrakcji geometrycznej i aluzyjnej, malarstwa materii. Prace w przeważającej większości zebrane przez Związek Polskich Artystów Plastyków, trafiły tam w kilku transzach w latach 1963–1967. Dzieła twórców tej rangi, co Jan Berdyszak, Tadeusz Brzozowski, Jerzy Krawczyk, Alfred Lenica, Benon Liberski, Ewa Maria Łunkiewicz-Rogoyska, Jerzy Nowosielski, Teresa Pągowska, Henryk Stażewski, Andrzej Strumiłło, Rajmund Ziemski i wielu innych zostały przekazane jako wyraz solidarności środowiska artystycznego. Należy podkreślić, iż podobny gest wyraziło środowisko międzynarodowe, gdyż polska kolekcja sąsiaduje w muzeum z najwybitniejszymi postaciami sztuki światowej, takimi jak Pablo Picasso, Aleksander Calder, Niki de Saint Phalle, Hans Hartung czy Victor Vasarely.

Wystawa "Skopje. Miasto, architektura, sztuka i solidarność", organizowana przez Międzynarodowe Centrum Kultury i Muzeum Sztuki Współczesnej w Skopju, skierowana jest do odbiorców sztuki bez ograniczeń wiekowych, zarówno do miłośników i badaczy polskiej szkoły architektury i urbanistyki, jak również zainteresowanych odkrywaniem nieznanych kolekcji malarstwa i rzeźby.

Na bogatą ekspozycję w MCK składa się ponad 70 obrazów, rzeźb, rysunków i grafik. Niezwykłym walorem prezentacji jest również wielki wybór fotografii, filmów dokumentalnych, modeli architektonicznych i planów urbanistycznych. Warto zaznaczyć, iż na przełomie 2018–2019 roku w nowojorskim Museum
of Modern Art odbywała się wystawa Toward a Concrete Utopia, badająca unikalną gamę form w architekturze jugosłowiańskiej lat 1948–1980 roku i jej charakterystyczny, ale wielopłaszczyznowy charakter. Skopje było jednym z centralnych miast ekspozycji, a część budynków i makiet pokazywanych w Nowym Jorku będzie można zobaczyć również w MCK.

Wystawa będzie prezentowana od 10 lipca do 20 października 2019 r. w Galerii Międzynarodowego Centrum Kultury przy Rynku Głównym 25. Towarzyszyć jej będzie program wydarzeń towarzyszących.