Nowoczesne domy ze słomy i gliny. Wiosną kwitną w nich ściany

Agnieszka Jęksa: Twoje pierwsze spotkanie z gliną?

Jan Dowgiałło: Lepienie garnków w podstawówce. Nieco później, pracując w biurach architektonicznych, często jeździłem na budowy. Wielkie sterty gliny z wykopów były traktowane jako odpad.

Nie odczuwałeś zgrzytu z budowaniem betonowych molochów?

Czułem, że one właściwie nie są dla ludzi. Na szczęście trafiłem na warsztaty Cohabitatu, na których budowaliśmy mały dom z naturalnych materiałów - drewna, słomy, gliny i … to było to!

Dlaczego?

Bo to materiały ekologiczne, tanie, przyjemne w pracy i można je dowolnie kształtować. Zamiast projektować na papierze i oglądać pracę ekipy na budowie, mogliśmy własnymi rękoma coś stworzyć, popełniać błędy i je poprawiać. W 2 tygodnie właściwie zbudowaliśmy dom, wypełniając drewnianą konstrukcję kostkami sprasowanej słomy i tynkując ściany gliną. Taki dom nawet pachnie inaczej…

Jak?

Najpierw pachnie słomą. To zapach dzieciństwa. Potem, gdy jest już otynkowany – ziemią i lasem. Czasem nawet trawą, jak zakwitnie.

… zakwitnie?

W słomie jest mnóstwo nasionek, które w kontakcie z wilgotną gliną czasami kwitną. Ściany zaczynają wyglądać jak żywe, zielone stworzenie. Potem kiełki więdną, ale przez tych kilka dni to naprawdę magiczny widok.

Ile lat może stać taki dom?

Ta technologia jest stosunkowo młoda. Powstała dzięki mechanizacji rolnictwa, a konkretniej - dzięki kombajnom, które wypluwały z siebie sprasowaną słomę w masowej ilości. Odwiedziliśmy niedawno z wycieczką OSBN (Ogólnopolskie Stowarzyszenie Budownictwa Naturalnego) najstarszy taki dom w Europie. Znajduje się w Montargis we Francji, obchodził właśnie setne urodziny. Ma się świetnie. Ujęło mnie to, że przez okienko prawdy nadal widać stary sznurek używany do wiązania kostek słomy.

A co to jest “okienko prawdy”?

To nieotynkowany mały fragment ściany widoczny za szybką. Jest po to, aby pokazać, z jakich materiałów powstał dom. Takie okienko można też otworzyć i zrobić sprawdzian techniczny - sprawdzić i poczuć, czy coś nie pleśnieje, nie gnije.

No właśnie. Często dom z gliny kojarzy się w Polsce z glinianką…

…uważa się też, że jest tymczasowy, zawali się, zgnije, zjedzą go szczury, spłonie w nocy i wszyscy zginą… W rzeczywistości jest zupełnie inaczej – to sprawdzona i nieustannie udoskonalana nowoczesna technologia, a stereotypy biorą się z niewiedzy lub skojarzeń z chatami w skansenach. Czasem w pamięć zapadają nie te najbardziej istotne szczegóły. Kiedyś była na budowie naszego projektu w Potoczku telewizja śniadaniowa, która po kilku godzinach rozmów z połową budowniczych zmontowała jednominutowy materiał pt. “Studentki budują dom z końskiego łajna”…

Ok, chcę zbudować dom - mam działkę, wykopuję na niej fundamenty i…

…jeżeli wykopana glina jest odpowiednia, możesz jej użyć do zrobienia tynków lub bloczków do budowy ścian. Możesz też użyć słomy od sąsiada rolnika, czy drewna z pobliskiego tartaku. Zależy nam na lokalności - na tym, by materiał pochodził z miejsca, w którym budujesz. Dzięki temu jest taniej i przyjaźniej dla środowiska. No i wspierana jest lokalna gospodarka.

Mój dom już stoi, czas na instalacje. Na co zwrócić uwagę?

Na wodę i ogień. Warstwa gliny zabezpiecza ścianę przed ogniem. Zresztą sprasowana słoma nie pali się, podobnie jak gruba książka telefoniczna. Groźniejsza jest wilgoć. Obydwie instalacje - elektryczna i wodna - muszą być porządnie zabezpieczone. Przewody powinny być izolowane lub iść na zewnątrz ścian. Poza tym wszystko działa tak, jak w murowanym domu.

Czy gliniane domy są bardziej plastyczne w budowie?

Tynki gliniane można formować właściwie dowolnie. Bardzo często budujący chcą zostawić jakiś osobisty ślad: subtelnie odbite w ścianie źdźbło trawy czy płaskorzeźbę w kształcie kotka. Domy naturalne mogą też wyglądać zupełnie zwyczajnie i niczym się nie wyróżniać.

A ile kosztuje budowa podobnego domu?

Mniej więcej tyle samo, co zwykłego. Z naszych doświadczeń wynika, że trzeba liczyć ok. 2000 zł za metr kwadratowy. Można zredukować koszty, rezygnując z pomocy ekipy budowlanej. Te technologie w dużej części nie wymagają specjalistycznej wiedzy czy umiejętności. Można zebrać przyjaciół czy rodzinę i pod okiem jednego specjalisty wykonać sporą część pracy.

Czy ludzie chcą mieszkać w takich domach?

Tak! Mnóstwo domów z naturalnych materiałów powstaje we Francji, Anglii, Niemczech, Austrii, w Czechach, ale i w Polsce. Poza tym wiele państw wspiera ekologiczne budownictwo, nie ograniczając go do domów jednorodzinnych. W Niemczech byłem w kilku szkołach zbudowanych w ten sposób, we Francji - w ogromnym centrum edukacyjnym. W Anglii i w Niemczech są całe osiedla zbudowane z naturalnych materiałów. To budynki użyteczności publicznej najbardziej mogą zmienić świadomość społeczną. Tak jak Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, w której wiszącym ogrodzie teraz rozmawiamy, przyzwyczaiła nas do idei zielonych dachów.

Kończąc niestety rozmowę, jak się śpi w domu z naturalnych materiałów?

Spałem w wielu takich domach, między innymi tych w Potoczku i Laskowicach, w których budowie brałem udział. Miałem okazję na własnej skórze poczuć, jak wilgotność reguluje się w nich naturalnie. Ściany “oddychają” - glina wciąga nadmiar wilgoci i oddaje ją, gdy robi się za sucho. Powstaje mikroklimat przyjemny i zdrowy dla ludzkiego organizmu. Po spędzeniu kilku nocy w takim domu niektórzy nie chcą już spać nigdzie indziej…

Jakoś to rozumiem… Dziękuję za rozmowę!

ZOBACZ ZDJĘCIA >>>

* Mech.Build - Pracownia architektoniczna projektująca domy jedno- i wielorodzinne, budynki użyteczności publicznej, wnętrza, ogrody. Architekci Jan Dowgiałło, Anka Zawadzka i Kasia Janas stosują ekologiczne i energooszczędne rozwiązania, naturalne, lokalne i recyklingowe materiały. Tworzą projekty dedykowane, w ścisłej współpracy z zamawiającym. Pracownia należy do Mazowieckiej Okręgowej Izby Architektów.

Więcej na stronie: mech.build