Architektoniczne grzechy polskiego kościoła

oska30-03-2017 21:17

Makabryła 2016 dla Świątyni Opatrzności Bożej zbudowanej po 200 latach starań w warszawskim Wilanowie każe przyjrzeć się jakości architektury sakralnej w Polsce. Czy współczesne kościoły są skazane na kicz i brzydotę?

Nieco ciekawszy wydaje się kościół Chrystusa Odkupiciela Człowieka w Olsztynie, którego bryła określona jest szeregiem linii krzywych. Ciężko tu jednak mówić o reprezentatywności wartości artystycznych. Jest to chaotyczna konstrukcja nawiązująca częściowo do form gotyckich zinterpretowanych w mało zrozumiały, raczej nieciekawy sposób.

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego i Matki Boskiej Bolesnej w Przegędzy — Kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Przegędzy, arch. Karola Gierlotki będący wielofunkcyjnym założeniem przypominającym monumentalne sanatorium. Nie można raczej wskazać tutaj kunsztu projektu, czy innowacyjności koncepcji.

Parafii Dobrego Pasterza w Lublinie. — Parafia Dobrego Pasterza w Lublinie to duży kompleks sakralny położony przy osiedlu z wielkiej płyty. Architekt najwidoczniej położył nacisk na funkcję, a nie formę.

PARAFIA PW. ŚW. MAKSYMILIANA KOLBEGO, WROCŁAW-GĄDÓW — Parafia pw św. Maksymiliana Kolbego we Wrocławiu (Gądów) to szalona wariacja na temat stylu gotyckiego. Szkoda, że to aż tak dosłowne nawiązanie.

Kościół Opatrzności Bożej w Stalowej Woli — Próbę niekonwencjonalnego podejścia do projektu kościoła obserwujemy na przykładzie kościoła Opatrzności Bożej w Stalowej Woli. Jest to budowla centralna przypominająca igloo, ale też niektórymi elementami kościoły meksykańskie czy tenisowe korty namiotowe.

Kościół p.w. Miłosierdzia Bożego w Głogowie powstał w XXI wieku, jednak elewacja nasuwa na myśl przepych kształtów architektury kolonialnej.

Kościół Chrystusa Króla w Krakowie swą bryłą jak i mało szlachetnymi materiałami bardziej przypomina obiekt handlowy niż miejsce modlitwy.

Kościół parafialny w Łukawcu — Charakterystyczny dach kościoła parafialnego w Łukawcu.

Kościół pw. MB Nieustającej Pomocy w Grajewie — Specyficzne szaleństwo kształtów oraz nietradycyjną fasadę budowli można odnaleźć w Grajewie. Kościół pw. MB Nieustającej Pomocy wg projektu prof. Tadeusza Zipsera to nie lada perełka na tle polskiej architektury sakralnej. Niebezpodstawne są tutaj kolorystyczne skojarzenia z kościołami zlokalizowanymi w Meksyku.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Zielonej Górze to jeden z wielu typowych kościołów jakie powstają w Polsce.

Kosciół pw. św. Ignacego Loyoli w Jastrzebiej Górze — Kościół pw. św. Ignacego Loyoli w Jastrzebiej Górze mimo ciekawej bryły odstrasza jaskrawą kolorystyką elewacji.

Parafia pw. Miłosierdzia Bożego w Łęgu Starościńskim — W Łęgu Starościńskim natomiast znajduje się Parafia pw. Miłosierdzia Bożego, która nie wyraża wzniosłych nastrojów religijnych. Mimo że odwołuje się do stylów historycznych, całość jest mało sugestywna i przekonywująca. Kościół wykonany jest z cegły, ale nie sprawia wrażenia ciepła, intymności. Krzyż znajdujący się na szczycie wieży kościelnej wygląda jak antena telewizyjna przypadkowo doczepiona do dachu.

Kościół MBNP - Mogilno — Podobne skojarzenia nasuwają się patrząc na Kościół MBNP w Mogilnie.

Parafia św. Antoniego Marii Zaccarii w Warszawie — Kościół św. Antoniego Marii Zaccarii w Warszawie również udaje zabytek, mimo że powstał kilka lat temu.

Po raz dziesiąty można głosować na najgorszy obiekt, który powstał w ubiegłym roku. W plebiscycie portalu bryla.pl startuje 10 obiektów zgłoszonych przez czytelników. Wśród nich mamy kandydata z województwa kujawsko-pomorskiego! Z dużymi szansami na niechlubną antynagrodę. To kościół Maryi Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła w Toruniu zwany potocznie kościołem o. Rydzyka. - Gigantomania, megalomania i najzwyklejszy kicz. Tymi trzema określeniami można podsumować otwarty w 2016 roku kościół Maryi Gwiazdy Nowej Ewangelizacji w Toruniu - czytamy na bryla.pl. - Świątynię wybudowano na planie koła. Kościół ma 50 metrów wysokości. W środku znajduje się 900 miejsc siedzących. Łącznie pomieści trzy tysiące wiernych. Ażurowa, złota korona wieńczy kopułę. Chociaż całkowity koszt realizacji nie jest znany, to wiadomo, że samo położenie dachu o wadze 320 ton wyniosło 4 mln złotych. Prawdziwa feeria barw i form, stylistyczny miszmasz oraz nieoczekiwany kolaż materiałów uderzają w oczy odwiedzających. Wnętrze skrzy się od złota, połyskliwych marmurów, mozaik wyglądających, jakby zostały oprószone brokatem. Aranżację dopełniają wymyślne, kute poręcze i czarne kolumny zwieńczone pozłacanymi rzeźbami aniołów. W marmurowe posadzki wtopiono wzory inspirowane ludowymi wycinankami. Kolorowe witraże przedstawiają sceny z życia Jana Pawła II. Jedna z nich opowiada o spotkaniu o. Rydzyka z papieżem. Witraż opatrzono napisem: 'Ja Panu Bogu codziennie dziękuję, że jest w Polsce takie radio, i że się nazywa Radio Maryja'. Mogło być gorzej? Sami oceńcie, obejrzyjcie pozostałe nominowane do antynagrody budowle. Głosować można do 16 marca na www.bryla.pl

Wznoszone przez setki lat świątynie były powodem do dumy i pełniły funkcję laboratorium doświadczalnego dla rozwoju architektury. Po wojnie w Polsce zaczęto budować świątynie na masową skalę. Masowość, niestety, nie zawsze szła w parze z jakością.

Lista architektonicznych grzechów

Lista architektonicznych grzechów kościoła w Polsce jest długa, na pierwszym miejscu króluje przepych. Jaskrawym przykładem w tej kategorii jest Sanktuarium Maryjne w Licheniu, czy też kościół o. Rydzyka w Toruniu (pełna nazwa:Kościół Maryi Gwiazdy Nowej Ewangelizacji i św. Jana Pawła). O rozmachu Świątyni Licheńskiej świadczy fakt, że to jedyny "obiekt sakralny w Polsce, który fotografowany z wysokości stu metrów nie mieści się w kadrze". Sprawdzili to twórcy projektu "Architektura VII dnia", którzy policzyli wszystkie kościoły wybudowane po wojnie na terenie naszego kraju. Autorzy książki o tym samym tytule — Izabela Cichońska, Karolina Popera i Kuba Snopek — opisali fenomen wspólnotowego wznoszenia kościołów i opracowali szeroką dokumentację architektury sakralnej — sesje zdjęciowe zrealizowano z powietrza, a z założenia każdy kościół miał być fotografowany z wysokości 100 metrów. Chodziło o to, by zachować tę samą perspektywę pozwalającą na porównanie tak ujętych świątyń. W przypadku Bazyliki Licheńskiej ta odległość okazała się niewystarczająca.

Skala, blichtr i kapiące złoto

"Architektury Lichenia nie da się opisać w bardziej lapidarny sposób niż zrobiła to sama autorka (Barbara Bielecka - przyp. redakcji). — Kiedy projektowałam, wiedziałam, że to będzie wotum narodu polskiego na rok 2000. Nie można Panu Bogu na urodziny wyczynić czegoś, co jest modernistyczne — tłumaczyła w jednym z wywiadów. Autorzy "Architektury VII dnia" tak opisują świątynie w Licheniu:

"Istotą założenia są jego skala i blichtr. Kapiąca złotem bryła pięcionawowej bazyliki dominuje w wiejskim krajobrazie wschodniej Wielkopolski. Główny korpus oparty jest na planie o wymiarach 140 x 70 metrów. Wysoki na 65 metrów gmach i stojącą obok 140-metrową wieżę widać z odległości dziesiątek kilometrów."

Gigantomanię uosabia również laureatka Makabryły 2016, czyli Świątynia Opatrzności Bożej. Wielki, przeskalowany gmach, który wyrasta pośród czteropiętrowych bloków warszawskiego Wilanowa."Wyrwanie świątyni z kontekstu społecznego wyraża się w jej architekturze. Brak związku z konkretnymi ludźmi symbolizuje jej fasada. Pokryta jest ona idealnie równą powierzchnią maszynowo wyciętych szarych kamieni. Przygnębiające wrażenie anonimowości ścian Świątyni Opatrzności Bożej jest dokładnym przeciwieństwem wrażenia, jakie sprawia na przykład zewnętrze krakowskiej Arki Pana. Nowohucką świątynię budowała dla siebie grupa niezwykle zmotywowanych wiernych. Stworzone ich rękami elewacje pełne są chropowatości i niedoskonałości, które potęgują ich plastyczność" — czytamy w pierwszym wydaniu "Architektury VII dnia".

07.05.2016 Warszawa , Wilanow . Konczy sie budowa Swiatyni Opatrznosci Bozej . Fot . Slawomir Kaminski / Agencja Gazeta SLOWA KLUCZOWE: swiatynia opatrznosci bozej wilanow budowa kosciol /FR/ — Świątynia Opatrzności Bożej w warszawskim Wilanowie

Nieumiarkowanie w stosowaniu ornamentów

Kolejny grzech to źle zaprojektowane zdobienia fasady. Niektórzy prześmiewczo nazywają ten styl określeniem "na bogato". Budowniczy kościołów nadużywają gipsowych rzeźb i tralek, za przykład może posłużyć kościół parafialny w Krowicy na Roztoczu. Świątynia ta przywodzi na myśl prowincjonalne fasady dworków, jak i historyzującą architekturę spotykaną na dawnych posiadłościach południowoamerykańskich plantatorów.

Kościół parafialny w Krowicy na Roztoczu to typowy przykład prowincjonalnej architektury sakralnej. Szczególnie razi przesadne nagromadzenie złej jakości detalu (szczególnie tralek i gipsowych rzeźb).

Gotycka katedra na nowo

W architekturze sakralnej pojawiają się zarówno nawiązania do wzorców kolonialnych, jaki i nieudolne, współczesne interpretacje gotyckich katedr. Kościoły jak hale targowe, kościoły bogato zdobione niczym urodzinowe torty, by nie wspomnieć o nazwie popularnego fanpage'a "Kościoły, które udają kury". A przecież można inaczej.

Można inaczej

Wśród bijącej po oczach brzydoty polskich kościołów wybudowanych po wojnie nie brak ciekawych, dobrze zaprojektowanych, jak i eksperymentalnych realizacji. Przykładem może być Kościół św. Stanisława Kostki we Wrocławiu, eksperymentalna skorupa Kościoła Miłosierdzia Bożego w Kaliszu, czy będąca w fazie koncepcji architektoniczna interpretacja polskiego kościoła zrębowego. O tym, że budowane współcześnie kościoły mogą odznaczać się wysokiej jakości rozwiązaniami formalnymi i przestrzennymi, świadczą zwycięskie projekty w konkursie "Kościół. Piękno i kicz".

ZOBACZ ZDJĘCIA MAKABRYCZNYCH KOŚCIOŁÓW >>>

Cytaty w tekście pochodzą z książki "Architektura VII dnia", opracowanej w zespole: Izabela Cichońska, Karolina Popera, Kuba Snopek, wyd. ESK Wrocław, Fundacja Bęc Zmiana, Wrocław 2016.

Więcej o: