Trójpolówka w trójwymiarze. ZTPO nominowane do nagrody Mies van der Rohe

To zdarza się niezwykle rzadko, by budynek o charakterze przemysłowym został nominowany do najważniejszej nagrody architektonicznej przyznawanej w Unii Europejskiej. Zazwyczaj to obiekty związane z kulturą i sztuką mają większe szanse na tego typu wyróżnienia. W gmachach, które pełnią funkcje reprezentacyjne architekci mają szersze pole do eksperymentowania.

W przypadku budynków przemysłowych to funkcja prowadzi ku najważniejszym decyzjom projektowym. Nieprzypadkowo moderniści inspirowali się architekturą fabryk - a jeden z pierwszych projektów Waltera Gropiusa i Adolfa Meyera to fabryka obuwia Fagus w Alfeld. Wystarczy wspomnieć słynny bon mot Louisa Sullivana - forma podąża za funkcją, który przypada właśnie na intensywny czas rozwoju przemysłu, czyli przełom XIX i XX wieku. I choć przy każdym zadaniu architektonicznym architekci opracowują precyzyjne rozwiązanie funkcji, to w przypadku tak dużego obiektu przemysłowego, jakim jest krakowska spalarnia, to nie lada wyzwanie - szczególnie wówczas, gdy równocześnie opracowuje się oryginalny projekt bryły.

Projekt Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów w Krakowie wyłoniono w konkursie architektonicznym, który odbył się w 2010 roku. Autorem zwycięskiej koncepcji jest zespół architektów: Filip Łapiński (Łapiński Architekci), Bogusław Wowrzeczka (Manufaktura 1) oraz Michał Teller (Teller Architekci). Tymi słowami wynik konkursu uzasadniał prof. Andrzej Wyżykowski:

Krakowska spalarnia to nietypowy obiekt infrastruktury przemysłowej w aspekcie jego koncepcyjnych, technicznych i konstrukcyjnych cech, o powierzchni całkowitej niemal 33000m2 i kubaturze 400 000 m3 , zrealizowany został przy ul. Giedroycia w krakowskiej Dzielnicy Nowa Huta.

Jego najbardziej charakterystyczny element - wielobarwna obudowa z blachy aluminiowej – inspirowany był m.in. liniowym układem pól uprawnych oraz w kontekście regionalnym – strojami ludowymi. Forma płynnie wypiętrzających się z terenu kolorowych wstęg ma sprawiać wrażenie harmonijnego zespolenia z otaczającym krajobrazem. Nachylona pod różnymi kątami powłoka każdego budynku wykonana została z podłużnych arkuszy blachy, łączonych w technologii rąbka stojącego.

Tak zaprojektowana obudowa architektoniczna pełni dwie funkcje. Pierwsza to zapewnienie optymalnych warunków dla obsługi, konserwacji oraz pracy znajdujących się pod nią urządzeń technologicznych procesu spalania. Druga to stworzenie jednolitej, przyjaznej dla otoczenia formy obiektu, odmiennej od typowej obudowy, którą powszechnie możemy zaobserwować w obiektach przemysłowych.

W znaczącym stopniu zewnętrzna powłoka odzwierciedla wewnętrzne zróżnicowanie gabarytów urządzeń technologicznych. Każdy z budynków Spalarni, usytuowanych wzdłuż jednej osi, składa się z segmentów o różnej wysokości - kolorowych wstęg – poprzecznych w stosunku do podłużnej osi zakładu. Segmenty te z początku niskie, o wysokości 10 metrów przy budynku administracyjnym, stają się coraz wyższe w miarę zbliżania się do środka zespołu, gdzie nad halą kotłów osiągają wysokość 40 metrów, aby następnie obniżyć się do 14 m przy strefie waloryzacji żużla. Dominantą założenia jest 70-metrowy komin.

Obudowa oplata urządzenia technologiczne – wychodzi z poziomu terenu, by przejść nachylonymi pod różnymi kątami ścianami w płaszczyzny dachu a następnie powrócić do poziomu terenu. Celem takiego założenia projektowego było dopasowanie kubatury obiektu do wymogów urządzeń oraz uzyskanie płynnej organicznej formy.

Realizacja obiektu, którego projekt wyłoniono w konkursie w 2010 roku, odbyła się  w latach 2013-2015 i kosztowała blisko 826 mln brutto, a Spalarnia oficjalnie rozpoczęła pracę w grudniu 2015 roku.

Autorzy projektu: Michał Teller (TELLER ARCHITEKCI) Filip Łapiński (ŁAPIŃSKI ARCHITEKCI), Bogusław Wowrzeczka  (MANUFAKTURA NR 1), Jakub Baczyński (PROCHEM S.A.)

ZOBACZ ZDJĘCIA >>>