Od paleniska do kuchni otwartej na salon - historia pomieszczenia

Kuchnia średniowieczna i nowożytna 

W średniowiecznej Polsce w zasadzie trudno wyodrębnić osobne pomieszczenie, które pełniło wszystkie funkcje dzisiejszej kuchni.W zamkach i klasztorach znajdowały się komnaty, a nawet osobne budynki przeznaczane na piekarnie, serniki, browary i słodownie. Jeśli chodzi o architekturę dworkową to wyróżniano zazwyczaj dwa pomieszczenia białą i czarną izbę. Czarna izba, nazywana również dymną służyła do przygotowania posiłków. Już użyte w nazwie kolory wskazują na charakter tak określanych przestrzeni. Czerń oznaczała strefę pełną dymu i osadzającej się z komina sadzy. 

Mieszkańcy średniowiecznych miast w ogóle nie uwzględniali znanego nam podziału na odrębne pomieszczenia: kuchnię, sypialnię, salon, łazienkę, gabinet. Życie toczyło się w ramach wielofunkcyjnej, jednorodnej przestrzeni zwanej hallem. W zależności od pory dnia i porządku, jaki panował w danej rodzinie, w tym samym miejscu przygotowano posiłki, spędzano czas z rodziną, prowadzono interesy, przyjmowano gości, a nawet spano. Najważniejszym meblem znajdującym się w "kuchniach" średniowiecznych był drewniany stół. W większości domów przygotowywano posiłki nad otwartym paleniskiem, które zazwyczaj umieszczano pośrodku izby.Pierwszą zmianą, która zwiastowała wydzielenie osobnej kuchni było przesunięcie paleniska pod jedną ze ścian.To miejsce często obudowywano, w skutek czego powstawało wydzielone skrzydło kuchenne z osobnym wejściem dla służby, czasem kuchnię przenoszono do piwnic lub funkcjonowała ona w osobnym budynku połączonym z dworem.

Rodziny arystokratyczne i bogaci mieszczanie zdecydowali się na wydzielenie odrębnego pomieszczenia kuchennego z kilku przyczyn: ze względu na higienę, funkcjonalność, lecz również chęć podkreślenia statusu społecznego. Pani domu chciała trzymać się dala od brudu, uciążliwych zapachów i uporczywych obowiązków.

W stronę nowoczesnej kuchni 

Sytuację w organizacji domowego życia diametralnie zmieniła I wojna światowa, wówczas wiele kobiet podjęło pracę zawodową.Nowy styl życia, warunki społeczne i ekonomiczne wpłynęły na zmianę organizacji pomieszczeń. Jeszcze w XIX wieku systemowo i racjonalnie do reformy przestrzeni kuchennej podeszła amerykanka Catherine Beecher. W ramach badań i obserwacji analizowała przebieg pracy i kolejność czynności wykonywanych przez kobiety, poszukując jak najbardziej funkcjonalnych rozwiązań, które usprawniłyby wykonywanie codziennych czynności. Zapowiadała, że nadejdzie czas, kiedy wszystkie dotychczasowe obowiązki domowe spadną na barki jednej osoby, a instytucja służby przestanie istnieć. Poszukiwała takich założeń projektowych, które miały zminimalizować wysiłek i przyśpieszyć pracę w kuchni. Drugą prekursorką nowoczesnej kuchni Margarete Schütte-Lihotzky. Jej sztandarowy projekt kuchni frankfurckiej był opracowany,  tak by w jak najmniejszej przestrzeni zmieścić wszystkie potrzebne funkcje i uczynić ją wygodną w użytkowaniu, co pozwalało na osiągnięcie lepszej wydajności i organizacji pracy. Głównym celem projektu było opracowanie uniwersalnego modelu, który będzie można powielać w niewielkich mieszkaniach w tanim, dostępnym dla wszystkich budownictwie socjalnym. 

Niedobór mieszkań, masowa migracje ze wsi do miast, sposób organizacji pracy i życia zmusiły architektów i projektantów do przemyślenia kuchni na nowo. Na początku XX wieku dyskutowano dwa modele organizacji kuchni. Jednym z nich było utworzenie w budynkach socjalnych wspólnego pomieszczenia kuchennego, to rozwiązanie nie zyskało jednak szerszego poparcia. Zdecydowano się na umieszczenie kuchni w niszach, gospodarowanie niewielkich przestrzeni i funkcjonalne uporządkowanie sprzętów, tak by każde mieszkanie miało przeznaczone miejsce do gotowania. Okazało się wówczas, że największą oszczędność miejsca zyskuje się dzięki pionowej zabudowie kuchennej, dzięki umieszczeniu dolnych i górnych szafek rozdzielonych blatem lub też zagospodarowaniu niszy na spiżarnię z dużą ilością półek. 

Głos w sprawie projektowania kuchni zabrał również sławny architekt Frank Lloyd Wright:

Wyposażcie swoje kuchnie zgodnie z trybem życia, uporządkujcie wszystkie małe, praktyczne i niezbędne przedmioty, następnie usuńcie najmniejsze niewygody, przez które wzdychacie i narzekacie. Wszystkie te rzeczy bowiem odzwierciedlają Waszą filozofię życiową w sposób wstydliwy lub zaszczytny.

Kuchnia miała odtąd odzwierciedlać styl życia mieszkańców i odpowiadać na ich potrzeby. Unowocześnienie kuchni i usprawnienie pracy wiąże się przede wszystkim z pojawieniem się nowych sprzętów takich jak: piekarniki, zmywarki, roboty kuchenne, lodówki. Urządzenia, bez których dziś tak trudno wyobrazić sobie gotowanie, jeszcze w pierwszej połowie XX wieku uchodziły za dobra luksusowe. Wyposażanie kuchni w nowinki techniczne przyśpieszyło w latach 50-tych i 60-tych XX wieku. Ten obraz pokazują amerykańskie reklamy przedstawiające gospodynie w nowych, świetnie wyposażonych kuchniach. Maszyny miały uwolnić kobiety od  uciążliwych obowiązków. Wraz z robotem kuchennym kupowało się nie tylko sprzęt, ale i marzenie o lepszym życiu, wolnym czas, który odtąd w idealnym modelu sugerowanym przez reklamę, można było przeznaczyć na spełnianie własnych zachcianek i zgłębianie zainteresowań. Dziś sprzęty kuchenne są standardowym wyposażeniem każdej kuchni. Producenci oferują całą gamę wzorów, troszcząc się nie tylko o techniczną jakość, ale też o estetykę i dopasowanie produktów do nowoczesnej stylistyki mebli i zabudowy kuchennej.

Kuchnia otwarta na salon

W długich dziejach pomieszczania historia zatacza koło. Dzisiaj coraz większą popularnością cieszą się kuchnie otwarte na salon, jasne połączone z częścią jadalną.Odchodzi się od projektowania strefy kuchennej w niszach lub adaptowania na te cele maleńkich pomieszczeń.Kuchnia nierzadko wyznacza centrum domu, tak jak dawniej otwarte palenisko umieszczone na środku izby. Kulinaria zyskują wysoki status we współczesnym społeczeństwie. Za powód do dumy uważa się umiejętność przygotowania wykwintnych i smacznych dań. Kuchenny entourage, w jakim szykuje się i podaje potrawy również zyskuje na znaczeniu.