Maszyna do mieszkania - utopia XX wieku?

Rewolucja formalna nie byłaby możliwa bez rewolucji ideologicznej. Narodziny modernizmu to przede wszystkim zmiana sposobu myślenia o projektowaniu i nadanie architekturze społecznej odpowiedzialności. To działalność architekta miała od teraz zmieniać świat i czynić go lepszym.

Moderniści chcieli zerwać z dotychczasową rolą, która była im przypisana - upiększania rzeczywistości. Zaczęli postrzegać ornament jako niepotrzebny dodatek, przysłowiowy kwiatek do kożucha, podczas gdy zmian wymagała sama rzeczywistość. Nowa, modernistyczna rzeczywistość miała być miejscem stworzonym dla świadomego, nowego modernistycznego człowieka.

Budowane w XIX wieku kamienice tworzyły gęstą miejską tkankę, a mieszkania w nich często były pozbawione światła słonecznego czy zieleni. Nowe myślenie miało zupełnie odmienić sposób korzystania z miast. Ulice z reprezentacyjnych miały zacząć pełnić funkcje czysto użytkowe a całe życie miało przenieść się do przestrzeni pomiędzy wielkimi arteriami - do miast przypominających ogromne parki, w których luźno osadzone byłyby ogromne bloki przypominające wielkie transatlantyki pływające wśród natury. Między budynkami miałaby powstać wspólna przestrzeń dająca mieszkańcom dostęp do światła, powietrza, zieleni i stanowiąca miejsce aktywności i rozwoju.

Fascynacja rozwijającą się motoryzacją, gigantycznymi statkami pasażerskimi, które w końcu pozbawione zostały zbędnej dekoracji pozwoliły architektom uwierzyć w to, że możliwy jest świat, w którym maszyny budowlane nie będą ozdabiane barokowymi puttami a o wartości estetycznej rzeczy będzie decydowała jej funkcjonalność i użyteczność. Wśród głoszonych przez modernistów haseł takich jak "ornament i zbrodnia" czy "mniej znaczy więcej" znalazło się także słynne zdanie Le Corbusiera "Dom jest maszyną do mieszkania".

Krytycy tej idei zarzucali jej zdehumanizowanie architektury i uczynienie z człowieka przedmiotu zamiast podmiotu. Tymczasem w zamyśle Le Corbusiera to właśnie standaryzacja dawała możliwość sięgania po najnowsze zdobycze techniki. Chodziło o polepszanie jakości, a tym samym zapewnianie mieszkańcom godnych warunków życia. Projektowanie domów miało polegać na tej samej zasadzie, co projektowanie maszyn przemysłowych. Należało odrzucić wszelkie dotychczasowe dogmaty i zacząć projektowanie zorientowane na funkcje, jaki miał pełnić nowy budynek. A funkcją nowego budynku miało być przecież zapewnienie ludziom jak najbardziej komfortowych warunków do pracy i odpoczynku. To modernistycznej rewolucji zawdzięczamy funkcjonalne kuchnie, mieszkania otwarte na światło, wolną przestrzeń czy powszechny dostęp do miejskich instalacji.

Czy dzisiejsze domy to ciągle maszyny do mieszkania? Pewnie, mało który architekt dziś wygłosiłby równie radykalną tezę, ale trudno nie zgodzić się z faktem, że nasze mieszkania coraz bardziej naszpikowane są elektroniką i nietrudno wyobrazić sobie, że w nieodległej przyszłości, właśnie niczym maszyna będą odpowiadać na nasze życiowe potrzeby i zachcianki.

Choć nie wszystkie modernistyczne idee się sprawdziły, a niektóre choć wydawały się słuszne, to w rzeczywistości okazały się trudne do realizacji i wcielenia w życie - to wiara w postęp i nadanie budowlom roli podrzędnej w stosunku do człowieka zdają się być wiecznie żywe. Pytanie tylko jak dalszy dynamiczny rozwój technologii wpłynie na przyszły kształt naszych mieszkań.

ZOBACZ ZDJĘCIA >>>