Modelowe osiedle, które wyznacza nowe standardy wzornictwa, ekonomii i ekologii

Architektura na wystawach

W końcu lat 70. XX wieku władze Berlina powołały do życia przedsięwzięcie o nazwie Internationale Bauausstellung (IBA). Miało ono na celu rewitalizację zdegradowanych obszarów stolicy Niemiec oraz zapewnienie nowej substancji mieszkaniowej. W 1987 otwarta została wystawa IBA Berlin, w której powstaniu udział wzięli czołowi architekci z całego świata, m.in. Peter Eisenmann, Zaha Hadid, Rem Koolhaas, James Stirling czy Aldo Rossi. W kolejnych latach wystawy IBA organizowane były w różnych ośrodkach i różniły się zarówno skalą samego przedsięwzięcia, jak i podejmowaną problematyką. Ostatnia Międzynarodowa Wystawa Budowlana, która miała miejsce w Hamburgu latach 2007-2013 poruszała między innymi zagadnienia budownictwa ekologicznego oraz architektury dostosowującej się do zmiennych potrzeb użytkowników.

Zanim powstała IBA podobne wystawy budowlane zyskiwały popularność już na początku XX stulecia, służąc jako przestrzeń do prezentacji najnowszych trendów w architekturze. Wystarczy wspomnieć wystawę mieszkaniową Weissenhoff w Stuttgarcie (1927 r.) podczas której swoje realizacje zaprezentowali twórcy tej miary co Le Corbusier czy Mies van der Rohe czy Novy Dum w czeskim Brnie (1929 r.). W tym samym czasie we Wrocławiu miała miejsce WuWa, zorganizowana przez Deutsche Werkbund wystawa mieszkania i miejsca pracy kierowana przez Heinricha Leuterbacha i Adolfa Radinga.

Hamburska IBA stanowi kontynuację tradycji wcześniejszych wystaw i według założeń organizatorów ma stać się wzorem i inspiracją dla projektów w zakresie architektury i projektowania miejskiego. Podobny cel przyświeca władzom Wrocławia i architektom, którzy w stolicy Dolnego Śląska projektują osiedle Nowe Żerniki, określane także jako WuWa 2. Nowy kompleks zabudowy ma być, podobnie jak jego przedwojenny pierwowzór, modelowym rozwiązaniem odpowiadającym na potrzeby mieszkańców nowoczesnego miasta.

IBA w Hamburgu - ekologia i domy-hybrydy

Zrealizowane w ramach hamburskiej wystawy obiekty podzielone zostały na trzy grupy zależnie od problematyki z jaką mierzyli się ich projektanci. Wyróżniono domy dostosowane do zmiennych potrze użytkowników (Hybrid Houses), budynki wzniesione z "materiałów inteligentnych" (Smart Material Houses) oraz domy na wodzie (WaterHouses).

Domami hybrydowymi określono obiekty, których elastyczna struktura pozwala na wprowadzanie modyfikacji zgodnych z aktualnymi wymaganiami mieszkańców. Budynki oraz pojedyncze pomieszczenia mogą być łączone w większą całość lub dzielone na mniejsze jednostki. Przestrzeń mieszkalna może być wygodnym środowiskiem życia dla przedstawicieli kilku pokoleń, a w razie konieczności - stać się miejscem pracy.

Mianem "inteligentnych materiałów" (Smart Materials) określono materiały budowlane o zmiennej, dynamicznej charakterystyce, która pozwala na adaptację do środowiska. Ich działanie jest rezultatem chemicznych i fizycznych reakcji wywoływanych przez różne czynniki takie jak temperatura czy światło słoneczne.

Domy na wodzie nawiązują do lokalizacji i specyfiki Hamburga. Życie w domach na palach lub pływających habitatach wkomponowanych w istniejącą sieć wodną wymusza określony styl życia. Jednocześnie nowe realizacje spełniają wszystkie warunki budynków przyjaznych środowisku.

Budynek IGS Centre - od biura do mieszkania

Ukończony w 2013 roku budynek IGS został wzniesiony na żelbetowych słupach i wtopiony w porośnięty zielenią pagórek. Stanowi on nie tylko element kompozycji przestrzennej, ale także kryje przestrzeń wystawienniczą w przyziemiu obiektu. Na wyższych piętrach przewidziano pomieszczenia biurowe oraz lokal mieszkalny.

Obecnie zakończył się już pierwszy cykl funkcjonowania budynku jako przestrzeni ekspozycyjnej. Zgodnie z koncepcją domu-hybrydy został przekształcony w przestrzenie mieszkalne z wydzieloną powierzchnią do pracy. Biura zostały przekształcone w mieszkania, lecz, jeśli w przyszłości zajdzie taka potrzeba, mogą powrócić do swej pierwotnej funkcji. Umożliwia to elastyczna konstrukcja budynku oparta na żelbetowych stropach i siatce słupów, a także jego struktura przestrzenna z systemem wewnętrznych atriów zapewniających dostęp światła słonecznego.

Projektanci zadbali by budynek IGS Center był przyjazny środowisku. System oparty na wykorzystaniu pompy ciepła czerpie energię z ziemi w porze zimowej, latem zaś jej nadmiar jest oddawany w ten sam sposób, co zapobiega przegrzaniu budynku. Dach został obsadzony roślinnością zwiększając powierzchnię biologicznie czynną.

Wolny plan i wolna elewacja

Modernistyczna idea wolnego planu okazuje się rozwiązaniem ponadczasowym, które doskonale sprawdza się w przypadku realizacji, w których wymagana jest elastyczność rozwiązań. Czterokondygnacyjny budynek został w całości oparty na owej koncepcji, dzięki czemu projektanci zapewnili szerokie spektrum możliwości kształtowania przestrzeni poszczególnych pięter.

Pojedyncze jednostki mieszkalne i biurowe mogą być łączone w ten sposób by cały poziom stał się jedną przestrzenią. Możliwe jest także zespolenie pomieszczeń w układzie wertykalnym i stworzenie mieszkań w typie maisonette lub połączenie w ten sposób przestrzeni mieszkalnej i miejsca pracy. Elewacje zostały zaprojektowana jako układ prefabrykowanych drewnianych modułów, który może być z łatwością dostosowany do nowego planu wnętrza.

Bryła budynku, jakkolwiek sprawia wrażenie zwartej i kompaktowej, w rzeczywistości jest rozrzeźbiona wnękami, balkonami oraz otwartymi przestrzeniami, które nie tylko doświetlają wnętrza, ale także korzystnie wpływają na atrakcyjność mieszkań o zróżnicowanej strukturze i wielkości wahającej się od 43 do 120 metrów kwadratowych.

Inteligentny czyli przyjazny środowisku

Budynek o nazwie "Inteligentny znaczy zielony" (Smart is Green) jest wyjątkową realizacją, która generuje więcej energii niż zużywają jej mieszkańcy!

Wyjątkowym rozwiązaniem jest system zastosowany na elewacjach budynku, który składa się z kilku niezależnych warstw i elementów. W gorących miesiącach letnich działają one jako osłona chroniąca pomieszczenia przed nadmiernym nagrzaniem, zimą - przed zatrzymują ciepło we wnętrzu. Dodatkowo zastosowano kurtynę PCM magazynującą energię cieplną.

Hamburska realizacja ma za zadanie kształtować i umożliwiać ekologiczny sposób życia mieszkańców, w przyziemiu budynku zainstalowano stacji ładowania samochodów elektrycznych.

Miękka architektura przyjazna środowisku

Zaprojektowany w ramach hamburskiej wystawy IBA "Miękki dom" wykorzystuje tkaninę do kształtowania elewacji i regulowania dopływu światła słonecznego. Rozpięte na stalowej konstrukcji o falującym kształcie ruchome prostokątne membrany osłaniają budynek od strony południowej. Jednocześnie wbudowane w nie ogniwa fotowoltaiczne pozwalają na pozyskiwanie czystej energii.

Cały budynek składa się z trójkondygnacyjnych segmentów i został wzniesiony w konstrukcji drewnianej. Twórcom zależało by ukazać ją jako przyjazną środowisku alternatywę dla tradycyjnej technologii murowanej.

Elewacja z morskich alg

Budynek BIQ wyznacza nowe standardy w kategorii projektowania przyjaznego środowisku. Po raz pierwszy zrealizowano aktywną biologicznie elewację wykorzystując do tego celu miko algi, które są hodowane w szklanych osłonach. Służą do produkcji energii, a także regulują dopływ światła i zapewniają cień.

Futurystyczna elewacja współgra z nowoczesnym sposobem myślenia o wnętrzach budynku, które są w pełni elastyczne i podatne na modyfikacje. Część spośród ogólnej liczby 15 mieszkań nie posiada wewnętrznych ścian, a wprowadzanie podziałów jest w pełni zależne od mieszkańców. Więcej o tym budynku pisaliśmy TUTAJ.

Drewniana kostka

Pięciokondygnacyjny prostopadłościenny budynek mieszkalny został wykonany w całości z drewna. Przy jego budowie sięgnięto do tradycyjnych metod budowlanych, rezygnując tym samym ze stosowania m.in. kleju czy impregnatów zabezpieczających. Naturalna faktura i barwa szalówki wraz z upływem czasu ulegają zmianom pod wpływem warunków atmosferycznych. Z drewna wykonano praktycznie wszystkie elementy struktury obiektu - stropy, sufity, ściany działowe i podłogi. Co ciekawe, wykonane z litego drewna ściany zewnętrzne o grubości 32 cm zapewniają pełną izolację termiczną.

Celem projektantów budynku nazwanego Drewnianym Sześcianem było stworzenie budynku o zerowej emisji gazów cieplarnianych, który ponadto został wzniesiony przy zastosowaniu tworzyw w pełni odnawialnych. Wszystkie użyte materiały zostały przetestowane pod względem emisji dwutlenku węgla, zaś sam budynek jest zasilany i ogrzewany z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii.

Zrób to sam

Dom, który przyszli mieszkańcy mogą samodzielnie zmontować przy użyciu gotowych elementów konstrukcyjnych, stanowi jedno z rozwiązań mających umożliwić wzniesienie własnego domu przez rodziny o niewielkich dochodach. Koncepcja ta łączy w sobie zasady projektowania zrównoważonego z elastycznością właściwą budynkom hybrydowym.

Budynek w Hamburgu został zrealizowany w dwóch etapach. Na początku zapewniono przyszłym mieszkańcom budynek w stanie surowym (szkielet konstrukcyjny wraz z instalacjami). Następnie umożliwiono im realizację własnych mieszkań, krok po kroku, zgodnie z potrzebami i oczekiwaniami. W podstawowych założeniach projektowych uwzględniono przyszłe zmiany takie jak powiększenie się rodziny lub zmianę właścicieli poszczególnych lokali.

Drewno jako innowacyjny materiał budowlany

Drewno jest jednym z najstarszych materiałów budowlanych. Autorzy projektu CSH (Case Study Hamburg) udowodnili, że może być postrzegane jako tworzywo o innowacyjnym charakterze - odnawialne, przyjazne środowisku, a jednocześnie pozwalające na łatwy, szybki i tani montaż. Czterokondygnacyjny budynek został wzniesiony w cztery tygodnie. Zewnętrzne oraz ściany działowe budowano przy użyciu paneli wykonanych ze sklejki. Elewacje obłożono drewnianą szalówką.

Budynek składa się z połączonych ze sobą modułów wykonanych niemal w całości jako prefabrykaty. Poszczególne części o zróżnicowanej wielkości zostały obudowane wokół trzonów instalacyjnych i komunikacyjnych w sposób umożliwiający zróżnicowaną aranżację poszczególnych mieszkań w bloku.

Domy na wodzie

Woda i wznoszone wokół niej budynki stanowią element lokalnej tożsamości Hamburga. W ramach wystawy IBA wzniesiono pięć domów na wodzie, które miały zademonstrować jak można wykorzystywać przestrzeń pozornie niemożliwą do zamieszkania, przy jednoczesnym uwzględnianiu aspektów środowiskowych i współczesnych wymogów technicznych. Wzniesione na palach na wodach zbiornika retencyjnego zostały zintegrowane z istniejącą siecią połączeń wodnych w obrębie Wilhelmsburg Central.

Kompleks składa się z trzech budynków mieszczących po trzy niezależne dwupiętrowe mieszkania oraz dziewięciokondygnacyjnej wieży z dwudziestoma dwoma mieszkaniami. Niezwykle ważny dla twórców było zapewnienie kontaktu z wodą - wizualnego bądź bezpośredniego. Stąd tarasy oraz duże płaszczyzny przeszkleń, a także przystanie dla łodzi, pływające pomosty oraz wodne ogrody.

W kontekście hamburskiej realizacji warto wspomnieć o powstających w Polsce podobnych realizacjach, które, pomimo znacznie mniejszej skali, odwołują się do tych samych założeń. Przykładem może być niezwykle efektowny, kameralny dom na wodzie unoszący się na Odrze we Wrocławiu, czy niedawną realizację pływającego domu z Bydgoszczy.