Architektoniczny przewodnik: Marsylia, Europejska Stolica Kultury 2013 [TOP 10]

Marsylia - miasto niedoceniane

Do czasu gdy Unia Europejska przyznała Marsylii tytuł Europejskiej Stolicy Kultury na rok 2013 było to być może najbardziej niedoceniane miasto na kontynencie europejskim. Usytuowana na wspaniałym śródziemnomorskim wybrzeżu, otoczona wzgórzami i obdarzona średnio trzystoma słonecznymi dniami w roku, z bogactwem muzeów, świetnymi restauracjami i energiczną, wielokulturową populacją ma prawie wszystko czego mógłby sobie życzyć turysta. Jednak przez jej złą reputację - Marsylia jest nękana przestępczością (cały region jest na trzecim miejscu pod względem ilości rabunków zaraz za Paryżem i Seine-St.Denis.) - ludzie woleli zwykle spędzać swoje południowo francuskie wakacje w spokojniejszych, mniejszych miastach jak Aix-en-Provence, Awinion, Arles i Nimes. Władze podjęły odpowiednie i skuteczne działania, aby zaradzić złej sławie miasta. Wzmocnione siły policji i zwiększona ilości kamer w centrum miasta wpłynęły na znaczną redukcję przestępczości w ostatnim roku.

W przeszłości tętniący życiem port zatłoczony statkami rybackimi i luksusowymi jachtami nie był zbyt sprzyjającym miejscem spacerów - było zbyt mało przestrzeni. Dzięki inteligentnemu planowaniu przekładającemu się na poszerzenie chodników i urządzenie nowych placów stan z przeszłości się zmienił. Podupadłe doki przekształcono w eleganckie drewniane nabrzeża z domami na wodzie a wystawy rzeźby stały się regularnymi wydarzeniami. Ostatnio jaskrawo malowane zwierzęta w skali 1:1 stworzone przez lokalnych artystów porozstawiane były po całym mieście.

Od przyznania Marsylii nominacji na Europejską Stolicę Kultury w roku 2008 wzmocniono ją potężnym zastrzykiem kapitału inwestycyjnego. Wpompowano tam 660 milionów euro zarówno z funduszy publicznych jak i prywatnych. Dzięki nominacji wiele miejsc w Marsylii przekształcono w kulturalne i architektoniczne cuda.

Miasto może teraz pochwalić się tak wieloma nowymi instytucjami kulturalnymi i atrakcjami, przekształciło tak liczne budynki przemysłowe w centra sztuki i zrewitalizowało tak wiele zaniedbanych dzielnic, że podróżnikom będzie trudno mu się oprzeć.

Biurowiec CMA-CGM, proj. Zaha Hadid Architects

Projekt siedziby firmy CMA-CGM (firma zajmująca się transportem kontenerowym) został zlecony pracowni Zahy Hadid w roku 2004. O to zlecenie konkurowali z Hadid dwaj inni zdobywcy nagrody Pritzkera sir Norman Foster i Christian de Portzamparc.

Siedziba składa się z wieżowca biurowego oraz niższej części z funkcjami publicznymi: audytorium, restauracjami, wielkim akwarium i muzeum morskim. Kompleks zlokalizowany jest w pobliżu wybrzeża, na wąskiej działce pomiędzy wyniesionymi nad ziemię drogami szybkiego ruchu. Przeglądająca się niemal w morzu pokryta niebieskawym szkłem fasada płynnie rozszerza się ku dołowi, co według słów Hadid czyni budynek "podobnym do płynnej, eleganckiej rzeźby". Wieża ma 147 metrów wysokości, 33 piętra i nazwano ją "Tour French Line". Jest to pierwsza wieża zbudowana tu od 30 lat i jednocześnie najwyższy budynek w Marsylii. Wieżowiec zaprojektowany przez Zahę Hadid jest częścią wielkiego planu przebudowy nabrzeża Marsylii znanego jako Euromediterranée. W tej okolicy zaplanowane jest więcej wysokościowców. Między innymi zrealizowane będą projekty Jeana Nouvela i Massimiliano Fuksasa.

Pawilon Vieux Port, proj. Foster + Partners

Ta wielka lustrzana wiata zwie się 'Vieux Port Pavilion' i wybudowano ją ostatnio w Marsylii według projektu firmy architektonicznej Foster + Partners. Pawilon ma 46 metrów długości i wykonany jest z polerowanej na wysoki połysk stali nierdzewnej, której lustrzana powierzchnia ma odbijać ludzi i otoczenie - nabrzeże Marsylii. Ten minimalistyczny ale efektowny zabieg jest powtórzony niemal dosłownie z zaprojektowanego przez SANAA Serpenitine Pavilion 2009 w londyńskim Hyde Parku. Pawilon w Marsylii zapewnia zadaszoną przestrzeń dla wydarzeń kulturalnych na wschodnim krańcu portu. Sześć smukłych słupów podpiera cienką jak brzytwa płytę zadaszenia, która odbija i wzmacnia otaczający ruch i życie nabrzeża. Tworzy się rodzaj spektaklu powodującego zatrzymywanie się przechodniów i zadzieranie głów do góry, by oglądać odbicia - rozmywa się zatem granica między odgrywającymi spektakl a widzami, chyba, że jest to spektakl w spektaklu a kolejna widownia to przechodnie obserwujący z boku akcję pod lustrzanym zadaszeniem.

Jednostka Marsylska, proj. Le Corbusier

Marsylska Jednostka Mieszkaniowa, zaczątek promiennego miasta w założeniu miała wskazać drogę naprzód. Łączą się tutaj corbusierowska wizja zbiorowego mieszkalnictwa z potrzebami i realiami powojennej Francji. Blok, obok mieszkań, mieści przestrzenie wspólne, sklepy, hotel, hotel oraz przedszkole i salę gimnastyczną na użytkowym dachu.

Jednostka to wsparte na 17 parach betonowych nóg (w których mieszczą się też przewody doprowadzające media) całe mini- miasto dla 1600 mieszkańców. Podstawową myślą stojącą za tym budynkiem było dostarczenie mieszkań jak największej liczbie ludzi na najmniejszej możliwej powierzchni, taka by pozostawić możliwie najwięcej zielonych, wolnych od zabudowy, otwartych przestrzeni. Le Corbusier przy projektowaniu jednostki zastosował swój system proporcji (Modulor), za pomocą którego ustalił proporcje i osiągnął harmonijną formę całości.

W ramach celebracji Marsylii - Europejskiej Stolicy Kultury na dachu Jednostki Marsylskiej artysta Ito Morabito, znany zawodowo jako Ora-Ito, urządził Ogród Rzeźby.

Villa Méditerranée, proj. Stefano Boeri Architetti

Znajdujące się niedaleko MuCEM kolejne nowe muzeum otwarte w marcu 2013 to mające za zadanie sławić lokalne kultury, centrum konferencyjno wystawiennicze z ośrodkiem dokumentacji. Oba muzea wybudowano ze środków, które przyszły wraz z nominacją na stolicę kultury i oba oferują zapierające dech w piersi panoramiczne widoki miasta i Morza Śródziemnego.

Misją Villa Méditerranée jest wspieranie wymiany kulturalnej i artystycznej w basenie Morza Śródziemnego poprzez wydarzenia takie jak wykłady, debaty, występy, filmy i koncerty. Budynek mieści przestrzenie wystawowe z wystawami stałymi i czasowymi, a przede wszystkim miejsce spotkań cechujące się wielofunkcyjnością i interaktywnością - audytorium oraz sale konferencyjne.

Pomysłem przewodnim całego projektu jest wejście morza do wnętrza budynku - woda staje się częścią założenia. Budynek ma spektakularne wspornikowe nadwieszenie (36 metrów) zawieszone 14 metrów ponad wewnętrznym sztucznym nabrzeżem, do którego mogą wpływać łodzie. Koncerty, seminaria i projekcje filmów odbywają się w podwodnym audytorium (2,25 m pod poziomem morza), w którym można się poczuć jak w akwarium.

MuCEM, proj. Rudy Ricciotti Architetti

Ulokowane przy starym nabrzeżu nowe Muzeum Cywilizacji Europejskiej i Śródziemnomorskiej (MuCEM) Musee des Civilisations de l'Europe et de la Mediterranee zaprojektował włoski architekt Rudy Ricciotti. Centrum poświęcone jest tematyce Śródziemnomorskiej. Budynek zaprojektowano, jako wielofunkcyjny kontener mieszczący inicjatywy kulturalne, wystawy, przedstawienia teatralne, koncerty muzyczne i projekcje filmów itd. To wszystko mieści się na powierzchni około 40 tysięcy metrów kwadratowych.

Muzeum łączy się wiszącą kładką biegnącą dookoła budynku z mostem prowadzącym do pobliskiego Fortu Św Jana. Z drugiej strony mamy szeroką promenadę oraz kolejny nowy, równie olśniewający obiektu kultury Villa Méditerranée. Centrum otwarto w czerwcu 2013 jako jedną z atrakcji tegorocznej Europejskiej Stolicy Kultury.

MuCEM ma klockowaty kształt i charakterystyczną czarną wzorzyście ażurową fasadę. Na dachu jest taras, ogród i restauracja, którą kieruje, jak też pozostałymi punktami gastronomicznymi w budynku odznaczony trzema gwiazdkami Michelina szef kuchni Gerald Passedat. Jest to pierwsze muzeum narodowe działające poza Paryżem. Planowane wystawy mają łączyć antropologię, historię, archeologię, historię sztuki i sztukę współczesną.

Transformacje budynków przemysłowych

W wygodnej odległości spaceru na północ od muzeów znajdują się kolejne nowe ośrodki, kilka z nich to zaadaptowane do nowych funkcji przestrzenie przemysłowe.

Le Silos - były elewator zbożowy - to dzisiaj ośrodek teatralny, taneczny i muzyczny na 1700 miejsc siedzących.

Hangar J1 - przekształcony terminal promowy funkcjonuje jako tymczasowe centrum artystyczne społeczności lokalnej ustanowione na rok 2013.

Musée Regards de Provence - w budynku, który kiedyś służył do obsługi napływających imigrantów, urządzono muzeum prezentujące wspaniały zbiór sztuki z regionu.

Tytuł Europejskiej Stolicy Kultury stworzony w roku 1985 przez parę wpływowych polityków, Mélinę Mercouri i Jacka Langa, ministrów kultury odpowiednio Grecji i Francji, miał na celu zbliżenie narodów Europy poprzez świętowanie kluczowej roli miast w kulturze europejskiej. Zdaje się, że w przypadku Marsylii tytuł zdziałał o wiele więcej, zwracając oczy świata na to będące dotychczas trochę na uboczu miasto.

Stacja Fourragere, proj. Corrinne Vezzoni

Fourragère jest jedną z najnowszych stacji na Linii 1 marsylskiego metra. Jest terminalem i częścią węzła przesiadkowego łączącego różne środki komunikacji (metro, autobusy, samochody). Stacja razem z węzłem została zbudowane w pobliżu zaplanowanej i konstruowanej właśnie obwodnicy L2. Terminal metro zaprojektowało biuro Corinne Vezzoni. Wnętrze stacji ma dwa poziomy i jest bardzo jasne dzięki naturalnemu oświetleniu. Na pierwszym poziomie pod powierzchnią jest punkt powitalny, maszyny biletowe, bramki biletowe i wejścia na platformy na poziomie poniżej.

Klinika Psychiatryczna, proj. SCAU

Ulokowany przy jednym z głównych bulwarów Marsylii nowy szpital psychiatryczny jest zintegrowany z miastem w aspekcie urbanistyczno-architektonicznym jak i medycznym. Prostota rzutu, skala i wykończenie fasady składają się na wyjątkowe rozwiązanie, w którym ochrona wizualna, zacienienie, ciągłość i fragmentacja tworzą jedność.

Les Docks, proj. Eric Castaldi

Les Docks to cztery stare magazyny, które zaadaptowano na nowe funkcje (centrum wielofunkcyjne, handlowe, biurowe) według projektu Erica Castaldi. Magazyny stały się domem dla 220 firm zatrudniających 3,5 tysiąca ludzi. Ulokowały się tu siedziby różnych korporacji, oddziały regionalne firm, restauracje i usługi. Rewitalizacja Les Docks jest częścią większego planu urbanistycznej odnowy Marsylii - nazwanego Euroméditerranée - największego obecnie tego typu przedsięwzięcia w Europie. Projekt wsparł przygotowania Marsylii do bycia Europejską Stolicą Kultury 2013.