Wszystkie bryły Steve'a Jobsa

Wizjoner

Steve Jobs nie był wynalazcą, nie był inżynierem, nie był programistą, nie był projektantem, nie był animatorem, nie był filmowcem, ani nie był biznesmenem. Był wizjonerem w tym sensie, że po prostu widział rzeczy, których jeszcze nie ma i które duża część ludzi będzie chciała mieć i używać.

Od czego to wszystko się zaczęło?

Dom rodzinny Steve'a Jobsa / Modernistyczny Dom Eichlera

Dom rodzinny Steve'a Jobsa wyszedł spod ręki Josepha Eichlera - dewelopera świadomego zalet dobrej architektury i promującego ją w swoich przedsięwzięciach. Zainspirowała go wizja nowoczesnych mieszkań dla amerykańskiego everymana proponowana przez Franka Lloyda Wrighta. Eichler w dzieciństwie mieszkał w domu zaprojektowanym przez Wrighta. Domy, które budował potem miały odkrytą konstrukcję słupowo-ryglową, otwarty plan, betonowe podłogi ze zintegrowanym ogrzewaniem, okna od sufitu do podłogi z przesuwnymi szklanymi drzwiami.

Jak opowiadał później Jobs zrozumienie i podziw dla domów Eichlera zainspirowały go do (...) tworzenia modnie zaprojektowanych produktów z myślą o masowym rynku zbytu.S.Jobs

Jobs twierdził ponadto, że domy Eichlera (...) były mądrze zaprojektowane, tanie i dobre. Dzięki nim porządny design i styl stały się dostępne dla ludzi z niższymi dochodami. (...) To wspaniałe, gdy świetny design i czystą wydajność udaje się zawrzeć w czymś, co nie kosztuje zbyt wiele. Taka właśnie była oryginalna wizja przyświecająca Apple. S.Jobs

Domy Steve'a Jobsa

Pierwsze własne domy Jobsa wyposażone był wręcz ascetycznie. Steve chciał mieć wokół siebie wyłącznie rzeczy, które mu się podobały, które mógł podziwiać. Nie było ich jednak wiele w związku z czym Jobs posiadał tylko najbardziej niezbędne meble i przedmioty. W swoim pierwszy domu w Los Gatos miał lampę Tiffaniego, antyczny stół w jadalni, odtwarzacz CD podłączony do Sony Trinitrona, piankowe poduszki do siedzenia na podłodze zamiast kanap i foteli oraz małe łóżko w sypialni nad którym wisiały fotografie jego bohaterów - Einsteina i Ghandiego.

Kolejny dom w Woodside wyposażony był z podobnie spartańską powściągliwością w komodę, materac, stolik karciany, kilka składanych krzeseł, adapter z płytami oraz komputer.

Następny dom Jobs kupił po założeniu rodziny. Wraz z żoną wybrali siedzibę w rodzinnej dzielnicy Palo Alto, gdzie później zamieszkali też między innymi szef firmy Google - Larry Page oraz Mark Zuckerberg, założyciel facebooka.

Dom nie był typowym domem bogacza - był wręcz niepozorny i nic nie wyróżniało go spośród reszty stojących wzdłuż ulicy z szerokim chodnikiem. Zbudował go lokalny projektant Carr Jones. Do budowy wykorzystano materiały z recyklingu: używane cegły, drewno ze słupów telefonicznych oraz belki używane wcześniej jako szalunek do betonowych fundamentów mostu Golden Gate w San Francisco, budowanego w tym samym czasie co dom. Była to prosta ale mocna dwukondygnacyjna konstrukcja z cegieł i gołych drewnianych belek. Skrzydła budynku otaczały dziedziniec w stylu misyjnym a dach kryty był gontem. Sercem domu był sklepiony dwukondygnacyjny salon. Podłoga z terakoty przydawała atmosfery swojskości. Jobsowie zmienili oryginalne wielkie witrażowe okno w salonie na wypełnione zwykłym szkłem a także rozbudowali kuchnię dodając piec do pizzy i miejsce na duży drewniany stół służący spotkaniom rodzinnym. Dokupili także dom z tyłu swojej posiadłości, aby go zburzyć i założyć tam ogród, w którym co roku urządzali coś zwariowanego, np. obsadzali całość słonecznikami.

Jobs z podziwem mówił o projektancie swojego domu:

Był starannym rzemieślnikiem, do tego samoukiem. Bardziej interesowało go tworzenie czegoś, niż zarabianie pieniędzy, i nigdy się nie wzbogacił. Nigdy nie wyjechał z Kalifornii. Brał pomysły z książek w bibliotece i z Architectural Digest.S.Jobs

Fabryka Macintosha we Fremont

Wnętrze nowej fabryki Macintosha we Fremont (USA) zostało na polecenie Jobsa pomalowane na śnieżno biały kolor. Maszyny produkcyjne kazał przemalować na jaskrawe kolory, takie jak w ówczesnym logo firmy Apple. Nieskazitelnie białe wnętrze fabryki z błękitnymi, żółtymi i czerwonymi maszynami było porównywane do wystawy Alexandra Caldera. Jobs wymagał idealnej czystości w fabryce i nieraz sprawdzał ją osobiście. Z dumą oprowadzał gości i rodzinę po tak urządzonym przez siebie fabrycznym wnętrzu. 

NeXT - siedziba, logo, komputer

Na siedzibę firmy Next Jobs wynajął nowy, wykończony i gotowy do wprowadzenia się biurowiec. Mimo to kazał wypruć i całkowicie przebudować jego wnętrze. Zwykłe ściany działowe zastąpił szklanymi a wykładzinę podłogową drewnem. W holu wejściowym stanęły szklane schody zaprojektowane przez Jobsa i I.M. Peia (projektanta m.in. szklanej piramidy w Luwrze).

Wnętrze fabryki Next Jobs znów kazał pomalować na biało a maszyny na różne kolory. Proces produkcji płyt głównych komputerów podporządkowany był temu, by ciekawie wyglądał dla gości odwiedzających fabrykę.

Logo Next zaprojektował Paul Rand, ceniony projektant, autor logo np. firmy IBM. Sam komputer Next był idealnym sześcianem o boku długości jednej stopy.

Siedziba firmy Pixar w Emeryville

Budynek w ścisłej współpracy z Jobsem (dyrektorem naczelnym firmy Pixar) zaprojektowała firma architektoniczna Bohlin Cywinski Jackson.

Celem projektu siedziby było stworzenie miejsca wspomagającego kulturę pracy sprzyjającą wzajemnej wymianie pomysłów pomiędzy fachowcami o różnych specjalnościach.

Siedziba firmy Pixar w Emeryville, w Kalifornii to dwukondygnacyjny budynek w konstrukcji stalowej i o ceglanych ścianach. Istotną część budynku stanowi wielkie atrium będące główną przestrzenią publiczną kampusu. Do atrium przylegają powierzchnie biurowe, sala kinowa na 600 miejsc oraz dwie sale projekcyjne na 40 miejsc. W atrium znajduje się lobby wraz z recepcją, skrzynki na listy, kawiarnia oraz centrum fitness. Jakość światła, przestrzeni oraz detalu architektonicznego a także zintegrowana technologia składają się na nowoczesne i przyjazne człowiekowi interaktywne miejsce pracy.

Najbliższe otoczenie budynku odgrywa ważną rolę w integracji kampusu i czyni go specjalnym miejscem w mieście. Zagospodarowanie ma raczej surowy charakter z wieloma pozornie nieodkrytymi miejscami do chodzenia, siedzenia i rozmawiania lub jedzenia obiadu. W zagospodarowaniu przewidziano amfiteatr na 600 miejsc, boisko do piłki nożnej, ogród warzywny, ogród kwiatowy oraz łąkę z dzikimi kwiatami.

Jobs i tutaj intensywnie uczestniczył w projekcie budynku od ogólnej koncepcji, poprzez konstrukcję po detale materiałów i ich połączeń. Steve osobiście wybrał stal na konstrukcję, nakazał ostrożność przy transporcie elementów stalowych, tak aby ich nie zarysować, wybrał śruby, jako sposób łączenia części konstrukcji oraz polecił wypiaskować i pokryć stal warstwą bezbarwnego lakieru.

Zgodnie ze swoim przekonaniem, że budynek może stanowić wielki wkład w kulturę pracy Jobs wybrał schemat jednego wielkiego budynku z atrium pośrodku. Takie rozwiązanie miało sprzyjać przypadkowym spotkaniom pracowników Pixara i wspierać kreatywność. Jobs podzielał przekonanie, że kreatywność rodzi się podczas spontanicznych, nieformalnych spotkań twarzą w twarz, przy okazji przypadkowych rozmów, nie zaś z wymiany e-maili czy na czacie.

Wpadasz na kogoś, pytasz co robi, mówisz 'ŁAŁ' i już po chwili gotują się w tobie przeróżne pomysły. S.Jobs

Sklepy Apple

Jobs chciał, by moment zakupu produktu Apple był doświadczeniem wyjątkowym niczym sam produkt i jego opakowanie. Prowadziła do tego fundamentalna analiza handlu detalicznego oraz stworzenie własnej jego filozofii. Jej owocem były firmowe sklepy Apple. Serię sklepów Apple na całym świecie zaprojektowała firma Bohlin Cywinski Jackson. Najbardziej spektakularny z nich otwarto przy nowojorskiej Piątej Alei na Manhattanie. Sam sklep znajduje się pod ziemią a wchodzi się do niego przez, skonstruowaną w całości ze szkła wielką kostkę. Jobs nalegał na ograniczenie do minimum ilości użytych tafli szkła, co wiązało się ze zwiększeniem ich rozmiarów. Wymagało to skonstruowania odpowiednio dużych autoklawów do produkcji szkła o wymiarach przekraczających standardowe.

Odwiedziwszy Florencję Jobs zakochał się w kamieniu, z którego wykonane były tamtejsze chodniki. Był to Pietra Serena, szaroniebieski piaskowiec o ziarnistej fakturze z kamieniołomu Il Casone w Firenzuoli pod Florencją. Na podłogi w sklepach Apple Jobs polecił wyspecyfikować właśnie ten kamień. Wszystkie płyty przechodziły proces surowej selekcji po czym były oznaczane tak, by układano je w zgodzie z naturalną kolejnością. Innym charakterystycznym elementem wnętrz sklepów Apple są w pełni szklane schody z tytanowymi łącznikami, podobne do tych jakie Jobs zbudował w siedzibie Nexta.

Jobs znany ze swojego zamiłowania do eliminacji wszystkiego co zbędne w sklepach Apple zastosował nowy inteligentny system kasowy, w którym zlikwidowano krok z drukowaniem paragonu. Dodatkowo system ten zintegrowany był z procesem produkcji i zaopatrzenia.

Projekt nowej siedziby firmy Apple w Cupertino

Chcę zostawić po sobie kampus, który będzie widocznym znakiem wartości tej firmy przez pokolenia.S.Jobs

Zadanie zaprojektowania swojego pomnika i przy okazji nowej siedziby firmy Apple w Cupertino, w Kalifornii Jobs zlecił (w swoim mniemaniu najlepszej na świecie) pracowni sir Normana Fostera. Nad zleceniem Jobsa przez cały rok 2010 pracował zespół pięćdziesięciu architektów. Jobs był naturalnie bardzo zaangażowany w projekt. W ciągu roku powstało wiele różnych wersji biurowca, od krętego toru wyścigowego, poprzez kształt kojarzący się z męskimi genitaliami by ostatecznie osiągnąć formę idealnego okręgu. Okrąg w indyjskiej mandali symbolizuje pierwiastek boski, podczas gdy kwadrat symbolizuje pierwiastek ludzki.

Jobsowa potrzeba kontrolowania wszystkiego i tutaj sięgnęła poziomu najmniejszych detali. Dopilnował by wszystkie szyby były wygięte zgodnie z ogólnym kształtem budynku a także by okna nie miały możliwości otwierania przez ludzi, bo jak twierdził, przez to (...) mogli by tylko coś popsuć.

Główny budynek ma mieć 4 kondygnacje, 27 hektarów powierzchni i pomieści 12 000 pracowników. Centralny dziedziniec będzie miał 250 metrów średnicy. Dla skali porównawczej dodam, że z łatwością zmieścił by się tam Plac Świętego Piotra w Rzymie.

W skład kampusu oprócz okrągłego biurowca wchodzi (prawie całkowicie podziemne) audytorium, budynek sportowo-rekreacyjny oraz budynek parkingowy. Teren kampusu ma być obsadzony sześcioma tysiącami drzew, między innymi mają to być morele, których sady rosły tam za czasów dzieciństwa Jobsa.

Zasady projektowania Apple

Steve Jobs z dumą opowiadał o tym, że w DNA jego firmy od początków jej istnienia są wartości humanistyczne i sztuka. Dzięki mistrzowskiemu połączeniu sztuki i technologii, wartości humanistycznych ze ścisłymi często udawało im się osiągnąć poziom rewolucyjnego wzornictwa.

Zasada wpojona przez ojca

Jeżeli coś robisz rób to porządnie od początku do końca. Na przykładzie zwykłej szafki - niektórzy stolarze robią front i boki szafki z lepszych desek, to czego nie widać zaś - tył - z gorszej deski czy dykty. Dobry rzemieślnik zrobi też części niewidoczne dla oka z tego samego wysokiej jakości materiału co części widoczne. Jest to coś, na co Jobs zwracał uwagę od początku. Poddawał estetycznej ocenie nawet wewnętrzne podzespoły urządzeń produkowanych w Apple. Płyta główna miała wyglądać pięknie, mimo tego, że zwykły użytkownik nie miał jej nigdy oglądać. W projekcie iMaca w futurystycznej obudowie z przeźroczystego plastiku zasada to znalazła swój pełny wyraz.

Design nie dotyczy tylko wyglądu zewnętrznego produktu, powinien odzwierciedlać istotę produktu. W słowniku większości ludzi design oznacza powłokę zewnętrzną. Nie można bardziej się mylić. Design jest duszą wytworów ludzkich, która uwidocznia się w warstwach zewnętrznych.S.Jobs

Estetyka Bauhausu i firmy Braun

Początkowo Jobs podziwiał czarny, industrialny wygląd produktów Sony. Od kiedy zaczął uczestniczyć w corocznej Międzynarodowej Konferencji Wzornictwa w Aspen jego upodobania estetyczne zmieniły się. Zaczął preferować wzornictwo oparte na filozofii Bauhausu. Podobały mu się czyste, proste formy i linie oraz nacisk na racjonalność i funkcjonalność. Materializacją tej estetyki i wzorem do naśladowania były dla Jobsa urządzenia firmy Braun projektowane przez Dietera Ramsa. Od tej pory produkty Apple miały być jasne, czyste, uczciwie nowoczesne (...) bardzo proste, do tego naprawdę chcemy osiągnąć poziom rodem z Muzeum Sztuki Nowoczesnej. To, jak prowadzimy firmę, wzornictwo naszych produktów, reklama, wszystko sprowadza się do jednego: upraszczajmy. Niech to będzie bardzo proste.S.Jobs

Mówiąc to Jobs był wierny mottu Leonarda da Vinci - Prostota jest ostatecznym wyrafinowaniem., które przyświecało firmie Apple od początku jej istnienia.

Kolejnym priorytetem w Apple stała się intuicyjna łatwość obsługi. Produkty miały odznaczać się minimalizmem wywodzącym się z filozofii zen ale także miały być przyjazne i przyjemne w użytkowaniu, zabawne. Przy tym urządzenia Apple miały wyróżniać się ikonicznymi i ponadczasowymi formami niczym klasyczne modele samochodów Volkswagen Garbus czy Porsche 911.

Te założenia miały zmienić na lepsze stan wzornictwa przemysłowego w Dolinie Krzemowej.

Współpraca z Frogdesign, Hartmut Esslinger

Hartmut Esslinger, niemiecki projektant odpowiedzialny za wygląd telewizorów Sony Trinitron wygrał ogłoszony w 1982 roku przez Apple konkurs na projekt serii produktów. Esslinger w swoich czterdziestu modelach produktów zaproponował, by w DNA Apple znalazł się gen 'urodzony w Ameryce' - kalifornijski globalny wygląd, zainspirowany Hollywood i muzyką, odrobiną buntu i seksapilu. Jego maksyma była parafrazą sławnego sloganu 'Forma podąża za funkcją' i brzmiała 'Forma podąża za emocjami'.

Czołowy projektant Apple, Jonathan Ive

Już w swoich projektach studenckich Ive zaopatrywał projektowane przez siebie produkty w cechy, które pozwalały wytworzyć emocjonalną więź z przedmiotem. (np. długopis zakończony kulką). Tak samo jak dla Jobsa równie ważna była dla niego szeroka perspektywa jak i najdrobniejszy detal. Obaj podzielali też filozofię wzornictwa Dietera Ramsa - mniej, lecz lepiej.

Czy na pewno potrzebujemy tej części? Czy możemy sprawić, by pełniła funkcje czterech innych?J.Ive

Prostota produktu była dla niego wynikiem porządkowania zawiłości. Prostota rozumiana nie tylko jako cecha wizualna, nie tylko minimalizm czy brak nadmiaru elementów ale głęboka esencja produktu, pozbycie się wszystkiego, co nieistotne, pozostawienie tylko absolutnie niezbędnych części. Trzeba zrozumieć wszystko o przedmiocie, włącznie z tym jak jest produkowany, żeby dokonać takiej redukcji. Wynikiem tego rozumowania proces projektowania produktów w Apple był integralnie związany z inżynierią i technologią produkcji, lub nawet czasami je dominował.

(...) przykładamy wagę do takich rzeczy, które naruszają czystość narzędzia i odciągają uwagę od tego, co w nim istotne. J.Ive

Ta tendencja jest doskonale widoczna na przykładzie iPhona. Najważniejszy jest tu ekran i oznacza to jego maksymalizację kosztem całej reszty np. przycisków.

Power Mac G4 Cube (2000) - komputer z muzeum

Komputer o formie doskonałego sześcianu, o boku długości 8 cali przypominający wyglądem kostkę lodu. Był szczytem prostoty i wyrafinowania. Wyeliminowano wszelkie przyciski, tradycyjną tackę CD zastąpiono szczeliną, zrezygnowano z wiatraka. W swoim natchnionym zen minimalizmie kostka była przy okazji potężnym komputerem, jednak zbyt drogim, by odnieść komercyjny sukces. Jeden z egzemplarzy, ze względu na swoje nieskazitelne wzornictwo, trafił do Muzeum Sztuki Współczesnej.

Kiedy patrzysz na coś równie przemyślanego na zewnątrz, mówisz >>O rety, to musi być naprawdę przemyślane w środku.<<S.Jobs

... i jeszcze jedna ostatnia rzecz

W dniu śmierci Jobsa (05.10.2011) sir Norman Foster osobiście oddał mu hołd. Na stronie internetowej swojej firmy opublikował tekst, w którym odniósł się do Jobsa jako do kogoś więcej niż klienta. Wyraził swoją wdzięczność, za to że dane mu było z nim współpracować. Foster nazwał go przyjacielem, wielkim wizjonerem, mentorem, inspiracją, wzorem do naśladowania, kimś kto zachęca do rozwijania nowych sposobów patrzenia na projektowanie oraz skrajnym perfekcjonistą wymagającym zarówno od innych jak i od siebie.

Im lepiej coś wygląda, tym bardziej chcesz tego używać i tym bardziej jest to funkcjonalne. - to powiązanie między estetyką i funkcjonalnością w produktach Apple trafnie zauważył Stephen Fry w programie BBC poświęconym Jobsowi. To właśnie wyrazistość wzornictwa odróżnia produkty Apple od konkurencji i zdobywa im tak wielką popularność na całym świecie. Jobs przez całe życie starał się zmienić, ulepszyć świat. Czy mu się to udało ? Patrząc na powyższy przegląd można z przekonaniem odpowiedzieć twierdząco.

--------------------------------------------------------------------------------------------

Większość cytatów pochodzi z książki Waltera Isaacsona Steve Jobs w przekładzie Przemysława Bielińskiego i Michała Strąkowa.