Maszyna Twojej Rzeczywistości

Moda na tymczasowe pawilony sztuki dotarła do Polski. Na świecie furorę robią efemeryczne konstrukcje, jak choćby słynne coroczne nowe pawilony przy Serpentine Gallery w Kensington Gardens w Londynie, które za każdym razem projektuje inna znakomitość architektury.

Teraz warszawskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej zapragnęło podobnego tymczasowego obiektu. Wiadomo, budynek muzeum na placu Defilad będzie gotowy najwcześniej na wiosnę 2015 roku, a obecna siedziba w dawnym Domie Meblowym Emilia nie każdego jest w stanie przyciągnąć. Stąd ciekawa inicjatywa aby wyjść w przestrzeń publiczną z ciekawymi wystawami i wykładami, dla których opakowaniem będzie artystyczny pawilon.

Zamknięty konkursu na ten obiekt ogłosiły razem Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie oraz Narodowy Instytut Audiowizualny, ten ostatni jest koordynatorem Krajowego Programu Kulturalnego Polskiej Prezydencji, czyli okresu, kiedy nasz kraj będzie przewodniczyć pracom Rady Unii Europejskiej. Bo właśnie pawilon ma uświetnić ceremonię przekazania prezydencji przez Polskę Danii, co nastąpi w grudniu 2011 roku.

Do konkursu zaproszono tylko siedem pracowni, choć zważywszy na ich klasę można powiedzieć, że aż tyle. Polskę reprezentowały młode, ale za to bardzo utytułowane biura jak śląskie KWK Promes i medusa group oraz warszawska Centrala Grupa Projektowa . W zmaganiach startowały też hiszpańskie FRPO Rodriguez & Oriol Architecture/Landscape, Pezo von Ellrichshausen Arquitectos z Chile, Tobias Putrih/MOS ze Słoweni oraz niemiecko-duńskie studio Olafur Eliasson.

A zadanie projektowe nie było łatwe, bo paradoksalnie można było wszystko. Organizatorzy nie narzucali wielkości przyszłego pawilonu, jego wysokości, materiałów wykończeniowych, kształtu czy układu pomieszczeń. Podstawowym warunkiem było stworzenie atrakcyjnego i charakterystyczne obiektu, a przy tym taniego w budowie i łatwego w demontażu oraz transporcie, ponieważ pawilon będzie zmieniał lokalizację co kilka miesięcy. W Warszawie zawita prawdopodobnie na plac Defilad, obok przyszłego gmachu Muzeum Sztuki Nowoczesnej, być może pojawi się też na Krakowskim Przedmieściu oraz placu Piłsudskiego. Będzie również wędrować po Polsce, wszędzie ma promować muzeum oraz polską prezydencję.

Jury pod przewodnictwem jednego z najbardziej znanych polskich artystów, Mirosława Bałki, w składzie którego znalazł się również Christian Kerez, autor projektu gmachu warszawskiego Muzeum Sztuki Nowoczesnej wybrało do realizacji propozycję studio Olafur Eliasson.  Werdykt uzasadniono, że ta koncepcja najlepiej wpisuje się w myśl przewodnią pawilonu, jako "formy znajdującej się w niedużej odległości od głównej siedziby, która ma być przede wszystkim źródłem przyjemności".

Zwycięstwo Eliassona nie było zaskoczeniem, gdyż ten artysta to prawdziwy specjalista od spektakularnych opraw wystaw, pawilonów i artystycznych obiektów. Na koncie ma projekt Serpentine Gallery Pavilion z 2007 roku, który stworzył wspólnie z norweskim architektem Kjetil Thorsen z biura Snohetta. Ich pawilon miał formę stożka oplatanego przez wijącą się pochylnię. Eliasson jest też autorem jednej z najbardziej niezwykłych wystaw w słynnej Hali Turbin w Tate Modern, gdzie w olbrzymiej przestrzeni zawiesił sztuczne słońce, wraz z maszynami wytwarzającymi mgłę tworzyły one surrealistyczny The Weather Project.

Dla Warszawy jego studio zaproponowało pawilon, który jak wiele innych dzieł tego artysty, będzie manipulować naszą percepcją dotyczącą odbioru przestrzeni. Obiekt będzie stanowił kwadratowy lekki dach stojący na eterycznych stalowych słupach, ale cała zabawa polega na wycięciu w przekryciu otworu. To trochę mniejszy kwadrat obrócony o 45 stopni względem dachu, który ma pionowe ścianki wyłożone od środka lustrami, będą one tworzyć rodzaj kalejdoskopu.

Jak mówi sam artysta: - Zaprojektowałem pawilon z myślą o placu Defilad. Nazwałem go "Your reality machine", bo ma nawiązywać do pełnej historycznych i politycznych znaczeń atmosfery placu. Pawilon ma w widoczny sposób odmienić strukturę już stojących w tym miejscu budynków. Dzięki lustrom na wzór kalejdoskopu rozbije obraz elewacji Pałacu Kultury i Nauki. W zwierciadłach będzie odbijać się też i zwielokrotniać konstrukcja sufitu, przez co będzie on pozornie wydawał się nieskończony i jego wyimaginowana część rozciągnie się ponad całym placem.

Maszyna Twojej Rzeczywistości będzie niewielka, dach obejmie 16 na 16 metrów, jego montaż zajmie 3 dni. Pawilon będzie kosztować 170 tys. euro. Eliasson pozostawia przyszłym użytkownikom szeroki wachlarz wykorzystania obiektu, bo pawilon to tylko zadaszenie, co pod nim się znajdzie, zależeć będzie już od scenariusza wystawy czy innej imprezy.

Olafur Eliasson to urodzony w 1967 roku w Kopenhadze artysta o islandzkich korzeniach, studiował w kopenhaskiej Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych. Zaraz po studiach wyjechał do Niemiec, gdzie od 1995 roku prowadzi w Berlinie Studio Olafur Eliasson, działające na styku sztuki, wzornictwa i architektury. To bardziej eksperymentalne laboratorium niż zwykła pracownia, dziś zatrudnia 35 osób, od rzemieślników i techników po architektów, artystów, archiwistów i historyków sztuki. Eliasson reprezentował w 2003 roku Danię na Biennale w Wenecji. Obecnie artysta mieszka i pracuje w Kopenhadze i Berlinie.