Architekci przeprojektują Osiedle za Żelazną Bramą [Europan E12]

Konkurs Europan przeznaczony jest dla architektów poniżej 40 roku życia. Organizowany on jest w dwuletnich cyklach od 1988 r. Organizuje go federacja Europan Europe. Uczestnicy muszą przygotować projekt dla jednego wybranego obszaru, spośród kilkudziesięciu wskazanych przez organizatora. Polska edycja konkursu jest organizowana przez warszawskie Biuro Architektury i Planowania Przestrzennego i dotyczy w tym roku obszaru osiedla Za Żelazną Bramą w Warszawie. Celem uczestników jest znalezienie sposobu na poprawę jakości życia mieszkańców osiedla.

Osiedle Za Żelazną Bramą zostało wybudowane w latach 1965-1972 w samym centrum Warszawy. Teren ten do czasu II Wojny Światowej był częścią gęsto zabudowanego tradycyjnego miasta. Teraz jego najważniejszym elementem jest 19 niemal identycznych 16 kondygnacyjnych budynków mieszkalnych, których długość wynosi 87 metrów. Dla nowszej zabudowy z centralnej części osiedla, stojące bloki stanowią swego rodzaju tło. Konkursowy teren projektowy znajduje się w tej części osiedla, w której nowa zabudowa wkracza głównie na tereny dotychczas niezabudowane, a przestrzenie pomiędzy budynkami mieszkalnymi pozostają niemal nienaruszone.

Obecnie integralną częścią osiedla Za Żelazną Bramą są niskie budynki o charakterze handlowo-usługowym, oświatowym i służby zdrowia. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dopuszcza zastąpienie części z nich bardziej intensywną zabudową. Ważną kwestią jest poprawa jakości życia na tym terenie, znalezienia równowagi między metropolitarnością a lokalnością, między zachowaniem historycznej wartości modernistycznego osiedla, a nadaniem nowej jakości temu fragmentowi miasta.

Warszawa jako główny ośrodek gospodarczy Polski jest jedną z najdynamiczniej rozwijających się europejskich metropolii. Opracowanie projektowe ma tchnąć nowe życie w przestrzeń pomiędzy budynkami osiedla i dostosować modernistyczne bloki do dzisiejszych potrzeb różnych mieszkańców. Projekt E12 ma przyczynić się do tego, aby teren ten korzystał z tego, iż znajduje się w centrum żyjącego całą dobę miasta, a jednocześnie był odporny na związane z tym negatywne zjawiska.

W ostatnich latach w całej Polsce można zaobserować wzrost aktywności na rzecz udziału mieszkańców w kształtowaniu ich otoczenia. Fundacja Na Miejscu rozpoczęła proces działań, które przy współpracy mieszkańców mają pomóc ukształtować zielony teren rekreacyjny, który jest częścią konkursowego terenu zadania projektowego.

Projekt E12

Obszar opracowania studialnego został wyznaczony tak aby objął całe osiedle Za Żelazną Bramą, różne rodzaje otaczającej je przestrzeni, a także zasadniczą część XVIII wiecznego założenia tzw. Osi Saskiej. Fragmenty tego założenia zachowały się także w bezpośrednim sąsiedztwie terenu opracowania projektowego. Zaś sama nazwa "Za Żelazną Bramą" pochodzi od bramy oddzielającej najważniejszy element osi - Ogród Saski - od jej dalszej części.

Teren opracowania projektowego otoczony jest "rozwijającym się Manhattanem” z wieżowcami hoteli, budynków mieszkalnych i biurowców. Niewielkie mieszkania dostępne z długich korytarzy i zła jakość wykonania sprawiały iż osiedle Za Żelazną Bramą już od samego początku dawało swoim mieszkańcom liczne powody do narzekań. Do tego dość szybko doszła krytyka ze strony architektów i innych specjalistów. Głównymi jej punktami były monotonia, wielka skala i totalność planowania.

Dość szybko duża część przestrzeni wspólnych w parterach budynków została przekształcona w sklepy. W 1986 roku osiedle Za Żelazną Bramą było przedmiotem międzynarodowych warsztatów architektonicznych "Od osiedla do śródmieścia”, których uczestnicy zaproponowali radykalne zmiany w jego przestrzeni. W ostatnich dziesięcioleciach wszystkie 19 budynków zostało wyremontowanych. Niektóre rozwiązania architektoniczne zostały zmienione w celu poprawy warunków termicznych budynków. Przy tym konsekwentnie ukształtowana kompozycja graficzna elewacji została zachowana.

Obecnie na fali wzrastającej sentymentalnej popularności dziedzictwa późnego modernizmu także osiedle Za Żelazną Bramą zyskuje coraz liczniejszych fanów. Wielu z nich zwraca uwagę intensywną zabudowę sąsiedztwa przez co mieszkańcy mają utrudniony dostęp do terenó zielonych.

Dzięki swojemu centralnemu położeniu i bardzo małym mieszkaniom, osiedle Za Żelazną Bramą przyciąga ludzi z różnych zakątków świata. Mieszka tu spora społeczność wietnamska, wiele z mieszkań zostało przekształconych w biura niewielkich firm. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przewiduje współistnienie funkcji mieszkaniowej i usługowej. Zadanie polega na uczynieniu złożonej tożsamości tego obszaru jego atutem.