Czy współczesna architektura może czerpać z tradycji? Projekt Kościoła Zrębowego

Podobne zadanie architekt postawił sobie przy projekcie budynku kościoła. Punktem wyjścia do rozważań tym razem stała się tradycyjna forma drewnianych kościołów zrębowych i pytanie czy jest to forma już bezpowrotnie mioniona i skazana na skansen, czy może być inspiracją dla współczesnych projektów i ucieczką od globalizacji światowego designu.

Wierzę, że architektura musi współgrać z człowiekiem i naturą w odniesieniu do miejsca, historii i tradycji. Wizja przyszłości, bo taką zawsze jest projekt architektoniczny, zakorzeniona w tradycji czyni dzieło nie tylko bardziej wartościowym i trwałym, ale również otwiera niebywałe twórcze bogactwo przed samym projektantem. Myślę, że architektura pozbawiona tej relacji jest anonimowa, pozbawiona duszy - mówi o swoim podejściu do procesu projektowego Bogusław Barnaś.

Główną ideą tego projektu było pokazanie waloru upraszczania i ujednolicania formy, przy jednoczesnym powrocie do sprawdzonych wzorców sprzed lat. Tak jak XV-wieczne kościoły zbudowane w znacznej większości w konstrukcji zrębowej, tak projektowany budynek również opiera się na niej, ale odwróconej o 90 stopni. Następuje odwrócenie zarówno kierunków jak i materiałów. Tak oto tradycyjny dach pokryty gontem staje się wielkimi wrotami, zapraszającymi wiernych na modlitwę do środka, a kamienna podmurówka - kamiennym ołtarzem. Drewniane bale obróconej konstrukcji, łączone na zrąb, formują nie tylko boczne ściany obiektu, ale również podłogę i strop.

Przesunięcie wybranych bali w obrębie posadzki umożliwiło stworzenie różnicy poziomów i wyniesienie ołtarza, zaś analogiczne przesunięcia w dachu pozwoliły na doświetlenie wnętrza. Tylna i frontowa ściana zostały zaprojektowane jako wykonane z materiałów analogicznych do tych używanych historycznie, pamiętając jednocześnie o obrocie całej bryły. W wyniku tego procesu za ołtarzem powstała kamienna ściana, zaś wejście to brama z dawnych połaci dachowych krytych gontem.

Monumentalna ściana ołtarza z wyciętą szczeliną na kształt krzyża, przez które wpada światło stwarza aurę mistycyzmu i intymności oraz skupia uwagę na najważniejszą część kościoła - prezbiterium. Strzeliste i proste wnętrze budowli posiada niepowtarzalny klimat. Z jednej strony da się odczuć tradycyjną drewnianą konstrukcję zrębową, z drugiej zaś mamy świadomość, iż znajdujemy się we współczesnym, minimalistycznym wnętrzu. Prosta forma, nie angażująca zbyt wielu zmysłów, ma za zadanie naprowadzić wiernego ku istotnej funkcji kościoła - domu modlitwy i spotkania z Bogiem. Jedynym ornamentem staje się tutaj światło. Subtelnie przefiltrowane przez "opadające belki" buduje atmosferę skupienia i kontemplacji - opisuje swój projekt Bogusław Barnaś.

Nowoczesna technologia - szklany dach, czy rozsuwana mechanicznie ściana zachodnia są zaprojektowane, tak aby nie konkurować z ciepłym, drewnianym wnętrzem. Meble zostały wykonane z geometrycznych form, również z bali drewnianych. Pozornie prostokątna, otwarta przestrzeń wnętrza Kościółka Zrębowego została w bardzo subtelny sposób podzielona na strefy zgodnie z tradycyjnym podziałem obiektów tego typu.  Zakrystia i prezbiterium zostały wydzielone poprzez zróżnicowanie poziomu podłogi oraz  niewielką ściankę działową. Nawa główna to przestrzeń otwarta, przestronna, strzelista, doświetlona gradientem przefiltrowanego światła górnego i ukierunkowana osiowo na ołtarz. Analogie do kruchty i wieży z dzwonem znajdziemy za monumentalnymi, rozwieranymi drzwiami. Jest to również miejsce przypominające tradycyjne soboty - zadaszone podcienia kościółków zrębowych.

Projektowany obiekt, na wzór tradycyjnych, został zorientowany na linii zachód-wschód. Został otoczony murem wykonanym z bali o zmiennej transparentności uzyskanej poprzez odejmowanie kubatury drewna, rozrzuconej na kamiennej posadzce otaczającej obiekt. W ten sposób powstała ciekawa forma placu z nieregularnie rozmieszczonymi indywidualnymi siedziskami.

W projekcie Polskiego Kościółka Zrębowego dawna konstrukcja jest zasadniczym środkiem architektonicznego wyrazu. W tym jednak przypadku nawiązanie do tradycji nie zamyka się wyłącznie na odniesieniu do formy, lecz twórczo odkrywa na nowo dawne treści i konteksty - podsumowuje główną ideę projektową autor projektu.