bryła
polska architektura
Hala KS Orzeł w Warszawie - dzieło Macieja Nowickiego doprowadzone do ruiny

Hala KS Orzeł w Warszawie - dzieło Macieja Nowickiego doprowadzone do ruiny

WG06-02-2024 11:00

Dziś projekty wybitnego architekta Macieja Nowickiego znajdują się w najważniejszych książkach o modernizmie. Tymczasem jedyny budynek Nowickiego w Warszawie, hala Klubu Sportowego "Orzeł", stała się ruiną.

Hala KS Orzeł w Warszawie. Proj. Maciej Nowicki

Budynek hali sportowej Ośrodka Wychowania Fizycznego Klubu Sportowego Orzeł przy Podskarbińskiej 11 w Warszawie to obiekt wyjątkowy. Powstał w 1939 r. Budynek był na wskroś nowoczesny - żelbetowy szkielet, poziome pasy okien, wygięty niczym łupina dach i smukłe filary. Halę zaprojektował wybitny architekt Maciej Nowicki. Współpracował on z czołowymi architektami świata (m.in. Oscarem Niemeyerem, Le Corbusierem, Svenem Markeliusem, Wallacem Harrisonem i Howardem Robertsonem) przy planach nowojorskiego gmachu ONZ, a miejsce w podręcznikach architektury dał mu kryty stadion Paraboleum w amerykańskim mieście Raleigh. Wygrał konkurs na układ urbanistyczny Czandigarh - tworzonej od zera stolicy Pendżabu i Harjany w Indiach. Nowicki zginął 31 sierpnia 1950 roku w katastrofie lotniczej. Pracę nad miastem Czandigarh dokończył Le Corbusier.

Zobacz także: Czandigarh - indyjskie miasto stworzone od zera. Projekt zaczął polski architekt, skończył Le Corbusier>>

Halę przy Podskarbińskiej zaprojektował Maciej Nowicki ze Zbigniewem Karpińskim, późniejszym głównym autorem tzw. Ściany Wschodniej ulicy Marszałkowskiej.

Hala sportowa KS Orzeł: powolny upadek

W trakcie II wojny światowej w modernistycznym budynku mieściła się drukarnia. Działała tu aż do końca lat 60. XX wieku jako Warszawska Drukarnia Akcydensowa. Na początku lat 70. hala KS Orzeł znów zaczęła pełnić funkcję sportowe. W 1972 roku przy ulicy Podskarbińskiej powstała kolejna część kompleksu sportowego z torem kolarskim (nazywanym Nowymi Dynasami), salami sportowymi , siłownią i hotelem. Budynek projektu Macieja Nowickiego przy ul. Podskarbińskiej 11 był użytkowany do 2003 roku. Wtedy zaczął się upadek - zarówno hala jak i tor kolarski (na którym trenowała kadra narodowa) zaczęły popadać w ruinę. Rozpoczął się spór o własność terenu, na którym znajduje się hala. Radni dzielnicy Praga-Południe chcieli odbudować i zmodernizować budynek i przeznaczyć go na cele sportowe lub kulturalne. Władze klubu chciały rozebrać halę i postawić w tym miejscu zupełnie nowy obiekt. Ostatecznie ustalono, że właścicielem terenu jest miasto. W 2012 roku zabezpieczono budynek przed dalszą dewastacją zamurowując wszystkie drzwi i okna.

Zobacz także: Dom Turysty w Augustowie. Zapomniana perła modernizmu projektu Macieja Nowickiego>>

W 2014 roku budynek hali klubu sportowego Orzeł wpisano do rejestru zabytków. W komunikacie Mazowieckiego Konserwatora Zabytków mogliśmy przeczytać:

Budynek odznacza się wysokimi wartościami zabytkowymi. Nowatorskie i niekonwencjonalne, w kontekście rozwiązań architektonicznych, zastosowanie żelbetowego walcowego dachu przyczyniło się do rozwoju idei przekryć o geometrii krzywolinijnej. Jako dokument i nośnik tendencji architektonicznych XX w., posiada niewątpliwie wartość naukową. Jako obiekt użyteczności publicznej, z nurtu inwestycji związanych ze sportem, turystyką i krajoznawstwem, realizowanych w latach 1918-1939 stanowi świadectwo epoki o walorze historycznym. Jednocześnie wartością niematerialną są osiągnięcia sportowe odnoszone przez klub sportowy Orzeł.

Hala KS Orzeł straszy

Dziś zabudowania KS Orzeł przy Podskarbińskiej straszą. Zdewastowany teren dawnego toru kolarskiego i zrujnowana zabytkowa hala robią upiorne wrażenie. Na początku marca 2020 roku miasto wyłożyło do publicznego wglądu plan miejscowy dla rejonu ulicy Podskarbińskiej. Czytamy w nim:

W planie przewiduje się przeznaczenie terenu pod funkcje sportu, w tym związane z nim usługi, przy jednoczesnej ochronie i wkomponowaniu w przyszłe zagospodarowanie zabytkowej hali sportowej Ośrodka Wychowania Fizycznego Klubu Sportowego "Orzeł" im. Józefa Piłsudskiego praz profilu dawnego toru kolarskiego "Nowe Dynasy". Wprowadzono również nakaz nasadzenia rzędu drzew wokół wałów toru dla podkreślenia jego charakterystycznego kształtu. Od strony skrzyżowania ulicy Podskarbińskiej z ciągiem ulic Stanisławowska - J. Dwernickiego, przed zabytkowym budynkiem hali sportowej nakazano urządzenie w taki sposób, aby wyeksponowany został obiekt wpisany do rejestru zabytków. Teren wskazano jako służący organizacji imprez masowych.

Co dalej z halą KS Orzeł?

W grudniu 2022 przedstawiono raport z konsultacji społecznych „Jaka przyszłość terenu po KS Orzeł". Czytamy w nim

"Hala postrzegana jest jako miejsce z dużym potencjałem. Alternatywa dla terenów OSiR (przy ulicy Siennickiej). Zdaniem uczestniczek i uczestników konsultacji to miejsce powinno pełnić funkcję integracyjną. Powinno posiadać zmienny charakter, być otwarte na potrzeby mieszkańców, od sportowych po kulturalne. Najczęściej słyszeliśmy stwierdzenie, że w hali powinna mieścić się wielofunkcyjna sala lub Miejsce Aktywności Lokalnej.

W ramach rozmów pojawiły się również wizje wykorzystania tej przestrzeni komercyjnie. Część rozmówców stwierdziła, że miejsce powinno na siebie zarabiać i dbać o dobry poziom. W budynku wiele osób wyobraża sobie miejsce pamięci/muzeum związane z lokalną tożsamością Grochowa lub Warszawy (przykładowe tematy: sport, historia, urbanistyka i architektura).

Dla hali najczęściej proponowano następujące rozwiązania:

sportowe – siłownia, basen, spa (nowoczesna forma sanatoria – ze zdrowymi wodami i masażami), klub sportowy
kulturalne – kino, teatr, sala koncertowa, warsztaty, wystawy
gastronomiczne – food court (tymczasowy, sezonowy lub całoroczny)"

Konsultacje społeczne przyniosły miastu ogrom wiedzy o potrzebach, obawach i nadziejach okolicznych mieszkańców. Co dalej z terenami KS Orzeł? Obiekty popadają w coraz większą ruinę...

Więcej o: