Googie - kosmiczna architektura lat 50. XX wieku

mapel/WG24-01-2024 11:31

W latach 50. ubiegłego wieku ludzkość rozpoczęła podbój kosmosu. Przekroczenie granic ziemskiej atmosfery było jednak możliwe tylko dla wybranych. Niektórzy obywatele USA nie mieli jednak zamiaru czekać na świat przyszłości. Na amerykańskich ulicach pojawiła się szalona architektura mająca sprowadzić kosmos na Ziemię. Przypadek sprawił, że nazwano ją Googie.

Architektura Googie - narodziny

Pewnego słonecznego dnia roku 1952 profesor uniwersytetu Yale, Douglass Haskell wspólnie z fotografem architektury Juliusem Hulmanem jechali ulicami Los Angeles. Kiedy zbliżali się do skrzyżowania Sunset Boulevard z Crescent Heights profesor nagle krzyknął, żeby zatrzymać auto. Obaj wpatrywali się długo w wyjątkowo oryginalny budynek kawiarni "Googie's". Krępującą ciszę przerwał głos Haskella: "To jest architektura Googie". Niedługo potem profesor opisał swoje spostrzeżenia na temat nowego typu budownictwa w jednym z artykułów magazynu 'House and Home'. Wielkie było jego zaskoczenie, kiedy wkrótce ta nazwa stała się terminem obowiązującym w 'poważnych' publikacjach.

Co tak bardzo zainteresowało profesora Yale w zwykłej kawiarni? Pewnie to, że nie była tak zupełnie zwykła. Zaprojektowany w 1949 przez Johna Lautnera budynek mógł się na pierwszy rzut oka wydawać jednym wielkim żartem. Zawierał jednak w swojej konstrukcji elementy, które stały się wyznacznikami szalonego stylu Googie.

Jako, że ówczesne nastroje społeczne zbudowane były na radości związanej z możliwością podboju kosmosu i pozytywnym spojrzeniu w przyszłość, ludzie chętnie akceptowali futurystyczne kształty. Stąd stosowanie form wiążących się z dynamiką - budynków w kształcie rakiet, bumerangów czy pojazdów kosmicznych. Jednym z najbardziej charakterystycznych przykładów może być tutaj Chemosphere z Los Angeles autorstwa Johna Lautnera. Dom w postaci latającego spodka tak mocno wrył się w krajobraz miasta, że doczekał się nawet swego odpowiednika w grze komputerowej GTA San Andreas.

Myjnia samochodowa w San Bernadino (Kalifornia, USA).

Googie - fascynacja kosmosem

Innym dobrze rozpoznawalnym przedstawicielem nurtu Googie w "poważnej architekturze" jest Theme Building będący częścią międzynarodowego lotniska w Los Angeles. Restauracja w kształcie latającego spodka wsparta na czterech "nogach" została kilka lat temu wprowadzona na listę zabytków miasta oraz gruntownie wyremontowana. Wnętrza w stylu retro - futurystycznym urządzone zostały na podobieństwo tych z kreskówki "The Jetsons", która tak jak architektura Googie wyrosła z powojennej fascynacji przyszłością. Odwołując się do animowanej serii wytwórni Hanna-Barbera nie wypada nie wspomnieć o "Kosmicznej Igle" z Seattle. Charakterystyczna wieża stała się symbolem całego regionu a widok z umieszczonego na 160 metrze latającego spodka pozostaje w pamięci każdego odwiedzającego to miejsce turysty. W stylu Googie jest również najstarsza działająca restauracja McDonald's na świecie, otwarta w 1953 roku w Downey w Kalifornii. Zobacz tu>>

Większości Amerykanów kierunek ten kojarzy się jednak przede wszystkim z kawiarniami, barami szybkiej obsługi oraz kręgielniami. Jego charakterystycznym elementem były fantazyjnie wygięte dachy, często o trójkątnym kształcie oraz neony. Kolorowe znaki świetlne zdominowały przestrzeń publiczną, a wyobraźnia ich twórców zdawała się nie mieć granic. Jednym z najczęściej eksploatowanych neonowych motywów były gwiazda oraz ostro zakończona strzała.

Można zaryzykować stwierdzenie, że cały styl Las Vegas oparty jest na kiczowatych lecz przyciągających wzrok założeniach Googie.

Googie a wzornictwo przemysłowe

Architektura tego okresu połączona była wspólnymi korzeniami również ze wzornictwem przemysłowym. Meble i artykuły gospodarstwa domowego o jaskrawych, pastelowych barwach wykonane były często z plastiku. Książkowym wręcz przykładem designu epoki Googie jest znana wszystkim chociażby z filmów opowiadających o latach 60 tzw. "Lava lamp" oraz charakterystyczne, kojarzone np. z autami marki Cadillac, pionowe, dekoracyjne obudowy tylnych świateł.

Pełen humoru, przerysowania i metafor Googie stanowił twardy orzech do zgryzienia dla "poważnych" architektów, którzy nigdy nie zaakceptowali go jako prawdziwego stylu. Natomiast ludzie uwielbiali żywy i kolorowy design do tego stopnia, że stał on się ważnym elementem krajobrazu zachodniego wybrzeża USA. Douglas Haskell tak określił podstawowe założenia nazywanego również Populuxe, Doo-Wop albo Coffee Shop Modern stylu: "Budynek może wyglądać organicznie ale musi być abstrakcyjny. Jeśli wygląda on jak ptak, to musi być to abstrakcyjny ptak. A najlepiej, żeby był to abstrakcyjny muchomor połączony z abstrakcyjnym ptakiem".

Zmierzch Googie

Budownictwo oparte na takich zasadach nie mogło bronić się wiecznie. Optymizm ludzi patrzących z nadzieją w przyszłość, skończył się wraz z rozpoczęciem wojny w Wietnamie i zabójstwem Johna Kennedy'ego. Romantyczne założenia Googie straciły swoją moc, kiedy nowe pokolenia weszły w dorosłość i starały się za wszelką cenę odciąć od swoich rodziców. Większość uważanych za przejaw skrajnego kiczu barów i kawiarni zostało zrównanych z ziemią. W latach osiemdziesiątych "Googie's Coffee Shop" przestał istnieć. A potem nastąpił postmodernizm...

Więcej o: