Bronią ikony postmodernizmu. Trwa protest przeciwko wyburzeniu dworca w Częstochowie: Nasz dworzec. Wspólna sprawa!

Otwarty w 1996 roku dworzec w Częstochowie to prawdziwa perła postmodernizmu. Zaprojektowany przez krakowskiego architekta Ryszarda Frankowicza z zespołem dworzec, był jednym z najnowocześniejszych tego typu obiektów w kraju. Teraz postmodernistyczny budynek ma zostać wyburzony, a w jego miejscu powstanie nowy. Decyzja ta nie spodobała się wielu mieszkańcom, którzy protestują przeciwko rozbiórce. Nie chcą powtórki z Katowic, gdy ikoniczny dworzec (w przypadku Katowic brutalistyczny) został zrównany z ziemią…

- Nie zgadzamy się na wyburzenie częstochowskiego dworca. Będziemy go bronić. To zdrowy i bardzo wartościowy budynek. Tyle się mówi o otwarciu PKP na inicjatywy lokalne, kulturę, współprace z samorządem. Działa tu Społeczna Szkoła Baletowa, odbywają się zajęcia dla seniorów z Uniwersytetu Trzeciego Wieku. To znakomicie skomunikowany obiekt, w którym mógłby też działać np. Dom Kultury - mówi Piotr Pałgan - członek zarządu grupy ELANEX, współorganizatora protestu. I dodaje "Projektowany obiekt nie będzie miał nawethali, która na tak ruchliwym dworcu jak nasz jest konieczna. Częstochowa to duży generator ruchu - w 2023 roku dworzec obsłużył 3 600  pasażerów, a jest to ruch wzrastający!".

Przeczytaj także: Postmodernizm wiecznie żywy. Architektura postmodernistyczna w Polsce i na świecie>>

Postmodernistyczny dworzec w Częstochowie: Materiały? Tylko najlepsze!

Zacznijmy od początku. Decyzję o budowie dworca podjęto w połowie lat 70. XX wieku, gdy Częstochowa została stolicą województwa. Przeprowadzono ogólnopolski konkurs architektoniczny, który zwyciężył projekt krakowskiego architekta Ryszarda Frankowicza z zespołem. Ostatecznie budowa ruszyła w 1989 roku - wprowadzono kilka zmian w projekcie. W 1996 roku dworzec był gotowy. Uroczyście otworzył go prezydent Aleksander Kwaśniewski.

Śmiało można powiedzieć, że przestronny dworzec w Częstochowie był wtedy jednym z najnowocześniejszych w Polsce -  wyróżniały go przeszklone eleganckie windy, schody ruchome, liczne punkty usługowe i kaplica dla podróżnych. Robiła wrażenie elewacja ze szkłem refleksyjnym z charakterystycznym “kryształem” nad wejściem głównym.

Jak pisze mgr.inż. Ryszard Frankowicz, generalny projektant dworca Częstochowa Główna  - "Obiekty oddane do użytku w 1996 roku wybudowano z zastosowaniem najlepszych ówczesnych technologii, materiałów i urządzeń importowanych z Niemiec i Włoch”.

Po kilkunastu latach, jak każdy dworzec, również i obiekt z Częstochowy wymagał modernizacji. Zwracano uwagę na zbyt duży metraż (ogromne koszty eksploatacji) i lokale usługowe świecące pustkami. 

W lipcu 2019 r. SARP Częstochowa i PKP SA ogłosiły konkurs na projekt nowego dworca kolejowego i autobusowego. Jak można przeczytać w regulaminie, już na etapie konkursu zapadła decyzja - "stary" budynek ma zostać rozebrany. Zastąpić go ma nowy obiekt. Postmodernistycznej bryle nie dano więc żadnych szans. Zwyciężyła koncepcja zespołu pracowni Toprojekt z Rybnika oraz NStudio i Studio Antonini z Paryża. Wizualizacje zobaczycie tu>>

Jednak nie zabytek

W kwietniu 2022 r. radni poprzedniej kadencji przyjęli uchwałę sprzeciwiającą się wyburzeniu reprezentacyjnego gmachu głównego dworca. W 2023 roku po zakończeniu przetargów na wykonawców prac rozbiórkowych i budowy, katowicki Kongres Ochrony Zabytków - Stowarzyszenie Ochrony Dziedzictwa Industrialnego, złożył wniosek o objęcie budynku ochroną konserwatorską. Postępowanie ruszyło, przetargi unieważniono.

W marcu 2024 roku wojewódzki konserwator zabytków wydał decyzję, uznającą że główny dworzec kolejowy w Częstochowie nie zostanie uznany za zabytek, a co za tym idzie nie zostanie objęty ochroną. Jednocześnie konserwator podkreślił, że "obiekt ewentualnie może stanowić dobro kultury współczesnej". Nikt nie odwołał się od tej decyzji.

Przetarg na budowę nowego dworca został rozstrzygnięty w marcu 2025 roku. Umowa z wykonawcą wciąż nie jest podpisana.

PKP na prace związane z przebudową dworca w Częstochowie zamierza przeznaczyć ponad 140 milionów złotych

Mieszkańcy bronią dworca

Obrońcy dworca w Częstochowie liczą, że nacisk społeczny spowoduje zatrzymanie rozbiórki tej ikony postmodernistycznej architektury. Komitet “Nasz dworzec. Wspólna sprawa!” oraz  Grupa Elanex zbierają podpisy przeciwko wyburzeniu obiektu. Chcą aby budynek nadal służył mieszkańcom. Petycja trafi do Ministra Infrastruktury Dariusza Klimczaka oraz Zarządu PKP.

"Na liście mamy już 1,8 tys podpisów. Z każdym podpisującym rozmawiamy, wymieniamy opinię pomysły. Decyzja o wyburzeniu dworca nie była poprzedzona konsultacjami społecznymi, ankietami - teraz my to robimy" - mówi Piotr Pałgan - z grupy ELANEX.

Polskim Kolejom Państwowym zarzucana jest m.in niegospodarność - zamiast szukać nowych funkcji dla przestrzeni nie związanych stricte z obsługą podróżnych, wolą wyburzyć niespełna 30-letni obiekt. Nie wspominając o wpływie na środowisko.

“ (...) dziś potrzebna jest tutaj mądra rewitalizacja. W dobie silnych trendów urbanizacji centralnych dzielnic miejskich, w dobie świadomej i mądrej rewitalizacji istniejących przestrzeni, w zgodzie z potrzebą zmniejszania śladu węglowego po wyburzonej i nowej infrastrukturze” - pisze mgr.inż. Ryszard Frankowicz.

Petycję przeciwko rozbiórce dworca, podpisali także m.in. wiceprezydent Częstochowy Ryszard Stefaniak, przewodniczący rady miasta Łukasz Banaś, była prezydent Częstochowy i wieloletnia posłanka na Sejm Halina Rozpondek i wielu radnych.  Ma być ona zaprezentowana na kwietniowej sesji Rady Miasta.

Będziemy przyglądać się tej sprawie!