Brama Brandenburska w Berlinie. Jej historia odzwierciedla burzliwe dzieje miasta

Brama Brandenburska (niem. Brandenburger Tor) została zbudowana na zlecenie króla Prus Fryderyka Wilhelma II w latach 1788-1791. Powstała po wojnie siedmioletniej, w czasach umacniania się Królestwa Prus. Paradna brama miejska, mająca upamiętniać zmarłego niedawno Fryderyka II, stanęła na drodze prowadzącej do Brandenburga - aleją Unter den Linden ze Schlossplatz przez królewskie tereny łowieckie w Großer Tiergarten. Jej projektantem był Carl Gotthard Langhans, który wzorował się na Propylejach, monumentalnej bramie prowadzącej do Akropolu w Atenach. Brama stanowiła część większego planu urbanistycznego, mającego na celu przekształcenie Berlina w reprezentacyjną stolicę europejską.

Brama ma 26 metrów wysokości, 65,5 metra szerokości i jest głęboka na 11 metrów. Zbudowano ją z piaskowca łabskiego i piaskowca wydobywanego w okolicach Lwówka Śląskiego. Brama Brandenburska jest przykładem wczesnego klasycyzmu, co widoczne jest w jej proporcjach, kolumnadzie i dekoracjach. Składa się z pięciu przejść, z których centralne jest najszersze. Po obu stronach Bramy znajduje się po sześć kolumn (w stylu doryckim z jońskim rowkowaniem). Przybudówki dla straży i celników w 1868 roku przybudówki zastąpiono kolumnadami autorstwa Heinricha Stracka.

Brama Brandenburska - architektura

Dekoracje Bramy Brandenburskiej są pełne symboliki - odzwierciedlają dążenie Prus do potęgi i chwały. Na attyce i filarach znajdują się płaskorzeźby przedstawiające różnorodne sceny mitologiczne i historyczne, m.in. czyny Herkulesa. Znajdziemy też ogromne rzeźby, których modele wykonał w 1792 roku Johann Gotfryd Schadow. Przedstawiają one Marsa chowającego miecz do pochwy (autorem rzeźby był Carl Friederich Wichmann) praz Minerwę z lancą (autorstwa Johana Daniela Metzlera). Zniszczone w czasie II wojny światowej figury zastąpiły na początku lat 50. XX wieku wierne kopie, wykonane przez zespół rzeźbiarski Kranolda.

Kwadryga

Bramę Brandeburską od 1793 roku wieńczy kwadryga, czyli wysoka na 5 metrów rzeźba przedstawiająca uskrzydloną boginię zwycięstwa Wiktorię (Nike), powożącą czterokonnym rydwanem. Kwadryga, autorstwa wybitnego rzeźbiarza Johanna Gottfrieda Schadowa, jest zwrócona na wschód. W 1806 roku, po zdobyciu Berlina, Napoleon Bonaparte kazał zdemontować rzeźbę i przewieźć ją do Paryża jako trofeum wojenne. Rzeźba została jednak odzyskana po klęsce Napoleona w 1814 roku i wróciła do Berlina, co stało się symbolem triumfu nad francuskim cesarzem. Po powrocie, kwadryga została dodatkowo zmodyfikowana: dodano do niej pruskiego orła oraz Żelazny Krzyż, co miało podkreślać narodową dumę i siłę Prus.

Brama Brandenburska po II wojny światowej

W czasie II wojny Brama Brandenburska, podobnie jak wiele innych budynków w Berlinie, została poważnie uszkodzona. W wyniku wyniku ostrzału kwadryga uległa zniszczeniu, w całości zachowała się jedynie głowa jednego z koni (znajduje się obecnie w Märkisches Museum w Berlinie). Po II wojnie światowej, kiedy Berlin został podzielony na cztery strefy okupacyjne, brama znalazła się w pobliżu granicy między sektorami radzieckim a brytyjskim. W 1956 roku podjęto decyzję o odbudowie Bramy Brandenburskiej. Mimo ogromnych trudności komunikacyjnych, obie części miasta współpracowały przy odbudowie. Rekonstrukcja została zakończona 14 grudnia 1957.  Decyzją radnych Berlina Wschodniego kwadryga została pozbawiona orła i Żelaznego Krzyża - symbolami pruskiego militaryzmu.

Po wybudowaniu Muru Berlińskiego w 1961 roku, Brama Brandenburska znalazła się w strefie niedostępnej zarówno dla mieszkańców Wschodniego, jak i Zachodniego Berlina. Prezydent USA Ronald Reagan podczas swej wizyty w Berlinie 2 czerwca 1987 powiedział słynne słowa: Panie Gorbaczow, niech pan otworzy tę bramę! Panie Gorbaczow, niech pan zburzy ten Mur!

Brama Brandenburska - symbol zjednoczenia

Po upadku Muru Berlińskiego, w grudniu 1989 roku, odbyło się oficjalne, uroczyste otwarcie Bramy Brandenburskiej. Ponad 100 tysięcy ludzi z obu stron muru zebrało się przy bramie, aby świętować historyczny moment . Po zjednoczeniu Niemiec, brama została odrestaurowana i ponownie otwarta dla ruchu pieszego.

Dziś Brama Brandenburska jest popularnym miejscem turystycznym, miejscem spotkań i symbolem wolności i jedności. Jest również miejscem organizacji wielu ważnych wydarzeń kulturalnych i politycznych, w tym corocznych obchodów Sylwestra, które przyciągają tysiące ludzi z całego świata. Jej historia odzwierciedla burzliwe dzieje Berlina i Niemiec.

Brama Brandenburska ciekawostki:

• Brama Brandenburska była jedną z 4 bram prowadzących do miasta. Była częścią berlińskiego muru celnego.
• Początkowo brama nazywana Bramą Pokoju.
•  Aż do abdykacji cesarza Wilhelma II w 1918 roku, środkowy przejazd bramy był zarezerwowany wyłącznie dla członków rodziny cesarskiej, ich osobistych gości i członków rodu Pfuel.
•  Od 1994 roku w północnej przybudówce znajduje się Pokój Ciszy - pokój do medytacji.
• Brama Brandeburska znajduje się na niemieckich rewersach monet 10, 20 i 50 eurocentów (wcześniej jej wizerunek widniał na 5-markowym banknocie).
• W parku rozrywkowym Phantasialand pod Brühl istnieje replika Bramy Brandenburskiej.