Białystok: Spodki zostaną uznane za zabytek?

Białystok: Spodki

U podnóża pagórka, na którym stoi górujący nad miastem kościół św. Rocha (zaprojektowany w 1927 roku przez Oskara Sosnowskiego), w parku miejskim przy ul. Bohaterów Monte Cassino stoją cztery pawilony, które kształtem do złudzenia przypominają latające spodki.

Okrągłe, niewielkie, pękate obiekty połączone są ze sobą betonowymi daszkami, schodami i przejściami. Mają przeszklone stożkowe dachy i elewacje obłożone blachą falistą. Formą miały przypominać podlaskie stogi siana. Spodki mają nowatorską jak na tamte czasy linową konstrukcję, podtrzymującą całe dachy poszczególnych obiektów.

Spodki w Białymstoku zaprojektowano w 1973 roku w Biurze Projektowo-Badawczym Budownictwa Ogólnego Miastoprojekt Białystok na potrzeby odbywających się w tym właśnie roku w stolicy Podlasia Centralnych Dożynek. Ich autorem był Jerzy Toczydłowski, konstrukcję opracował Zdzisław Szymulski, a aranżacja wnętrza to projekt artystki Lidii Śniatyckiej-Olszewskiej. Futurystyczne spodki miały pokazać nowoczesne oblicze Białegostoku. Zbudowano je w rekordowym tempie - powstały w 4 miesiące. Dziś mieści się tu restauracja oraz siedziba Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury.

Z okazji dożynek w 1973 roku powstały również tereny wystawowe przy ul. Kawaleryjskiej (dziś jest tu bazar), stadion przy ul. Słonecznej i dwie niewielkie rotundy przy ul. Akademickiej (mieszczą się tu dziś lokale gastronomiczne).

Zobacz także: "Osiedlownik”, czyli przewodnik po osiedlach Białegostoku>>

Spodki w Białymstoku zabytkiem?

W 2009 roku członkowie Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku opublikowali broszurę "Ładniej? PRL w przestrzeni miasta", opisującą najciekawsze obiekty architektury lat 1945-1989. Znalazły się na niej i spodki. Publikacja ta rozpoczęła dyskusję na temat ochrony pawilonów. Charakterystyczne obiekty w kształcie statków kosmicznych są lubiane wśród mieszkańców miasta i wielu uważa, że powinno się je otoczyć szczególną opieką. Spodki w Białymstoku zostały uznane za "dobro kultury współczesnej" i są chronione planem miejscowym z 2016 roku.

Pod koniec 2019 roku w trakcie audycji na antenie Polskiego Radia Białystok, Barbara Bojaryn-Kazberuk - szefowa Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury (do którego należy teren) poinformowała o planach przeniesienia spodków. W ich miejscu miałaby powstać nowoczesna siedziba WOAK. W internecie zawrzało. W obronie budowli stanęli mieszkańcy Białegostoku, przewodnicy turystyczni, architekci i politycy. Do sprawy odniósł się wiceprezydent miasta Rafał Rudnicki. Na swoim facebookowym profilu napisał:

W grudniu 2019 roku złożono wniosek do wojewódzkiej konserwator zabytków o wpisanie spodków do rejestru zabytków. W marcu tego roku wszczęto postępowanie w tej sprawie - oznacza to, że w tej chwili zablokowane są wszelkie ewentualne prace przy tym obiekcie.

Spodki są bez wątpienia jednym z najciekawszych przykładów modernistycznej, powojennej architektury w Białymstoku. Bez wątpienia powinny być chronione!