Biały Dom w Waszyngtonie: symbol amerykańskiej władzy [IKONY ARCHITEKTURY]

Biały Dom bez wątpienia jest symbolem amerykańskiej władzy. Ale zanim stał się jednym z najważniejszych obiektów na politycznej mapie świata, historia amerykańskiej państwowości toczyła się w innych miejscach. Jerzego Waszyngtona zaprzysiężono w Nowym Jorku w 1789 roku. Deklarację Niepodległości i Konstytucję uchwalono w Filadelfii. Nowe państwo chciało jednak zbudować "od podstaw" miasto, w której swoje siedziby miałyby mieć najważniejsze organy władzy i administracji. Zdecydowano się na teren nad rzeką Potomak w stanie Wirginia. Miasto nazwano Waszyngtonem, na cześć pierwszego prezydenta Stanów Zjednoczonych.

Kto zaprojektował Biały Dom?

Prezydent Waszyngton wraz z architektem miejskim Pierre’em L’Enfantem wybrali miejsce, w którym miała powstać prezydencka siedziba. Ogłoszono konkurs architektoniczny, który zwyciężył James Hoban, irlandzki architekt, autor m.in. budynku magistratu w Charleston – stolicy Południowej Karoliny.  Historycy sztuki dopatrują się inspiracji m.in. siedzibą irlandzkiego parlamentu w Dublinie czy rezydencją Chateau of Rastignac na południu Francji.

Budynek, położony w Waszyngtonie przy 1600 Pennsylvania Avenue, zaczął powstawać w październiku 1792 roku. Na budowie pracowali głównie głównie niewolnicy z Afryki i imigranci z Europy.  Biały Dom oddano do użytku po ośmiu latach budowy, 1 listopada 1800 roku. Całkowity koszt budowy wyniósł około 230 tysięcy ówczesnych dolarów (dziś to odpowiednik ok. czterech milionów).

Biały Dom - historia

Pierwszym prezydentem, który tu zamieszkał, był John Adams.  Budynek nazywano Pałacem Prezydenckim, Domem Prezydenckim i Siedzibą Władz Wykonawczych. Dwanaście lat po zakończeniu budowy, siedziba amerykańskich władz w czasie wojny o niepodległość została podpalona przez wojska brytyjskie. Ocalały jedynie ściany zewnętrzne, a i te musiały zostać zburzone i wybudowane od początku. Odbudową kierował ponownie James Hoban, który zaproponował powiększenie konstrukcji. W czasie prac powstały nowe portyki – północny i półkolisty południowy, a prace kamieniarskie w nich wykonali rzemieślnicy włoscy pracujący przy budowie Kapitolu. Wtedy też dom zbudowany z piaskowca został pomalowany na biało (mieszaniną wapna, kleju ryżowego, kazeiny i ołowiu).

Poprawki i rozbudowę obiektu zarządził już trzeci prezydent USA Thomas Jefferson. Zapoczątkował on nową tradycję - każda para prezydencka zamieszkująca Biały Dom wprowadza do budynku ulepszenia, ale nie zmienia jego zewnętrznych ścian, kształt rezydencji pozostaje klasycystyczny, z charakterystycznym znajdującym się od frontu, wejściem z kolumnami jońskimi i wieńczącą budynek balustradą.

Od kiedy jest to "Biały Dom"?

Pierwszy raz „Białym Domem" nazwał go prezydent Theodore Roosevelt w 1901 roku. On też przeniósł biura z drugiego piętra rezydencji do nowo wybudowanego tymczasowego budynku biurowego (obecnie zwanego Zachodnim Skrzydłem). Remont został zaplanowany i przeprowadzony przez słynną nowojorską firmę architektoniczną McKim, Mead i White. Następca Roosevelta, prezydent William Howard Taft, powiększył skrzydło biurowe.

W latach 1945–1953, za prezydentury Harry’ego Trumana, Biały Dom był w tak fatalnym stanie, że groziło mu zawalenie. Zaproponowano wówczas prezydentowi trzy warianty: wybudowanie nowej rezydencji, zburzenie i postawienie repliki Białego Domu lub budowę nowego wnętrza z pozostawienie, oryginalnej fasady. Prezydent wybrał trzecią opcję. Na żądanie prezydenta pod domem powstały dwa dodatkowe piętra.

Biały Dom od środka

Dziś budynek ma sześć pięter. Składa się z trzech części. Najstarsza to położona w centrum Rezydencja Wykonawcza. Na parterze mieszą się biblioteka, mniejsze pomieszczenia służące oficjalnym celom, a także kuchnia i inne pomieszczenia gospodarcze. Pierwsze piętro tzw. państwowe jest reprezentacyjne - odbywają się na największe państwowe ceremonie. Na drugim i trzecim piętrze znajdują się pokoje gościnne oraz sypialnie i mieszkanie prezydenta. Na poziomach podziemnych znajduje się schron oraz pomieszczenia gospodarcze i magazynowe.

Zachodnie skrzydło to miejsce pracy prezydenta. Znajduje się tam Gabinet Owalny oraz tzw. sala gabinetu, w której odbywają się posiedzenia z udziałem prezydenta. Część skrzydła przeznaczona jest dla dziennikarzy. Jest tam audytorium do udzielania wywiadów i konferencji prasowych. Na podziemnym poziomie znajduje się Pokój Dowodzenia. Służy on prezydentowi, za miejsce spotkań z urzędnikami wojskowymi oraz służbami wywiadowczymi. Skrzydło to jest zamknięte dla osób zwiedzających.

Wschodnie skrzydło powstało w 1942 roku, aby ukryć budowę podziemnego bunkra. Bunkier jest czynny i może przetrzymać nawet atak nuklearny. 11 września 2001 roku schronili się w nim wiceprezydent Dick Cheney oraz najwyżsi urzędnicy prezydenccy (sam prezydent w chwili ataku przebywał na Florydzie, skąd został ewakuowany do bazy wojskowej z dala od stolicy). W tej części Domu mieszczą się też biura Pierwszej Damy i jej pracowników, a także pomieszczenia związane z turystyczną rolą Białego Domu. W budynku jest także kino, kręgielnia i pokój bilardowy.

Cały Biały Dom ma 132 pokoi, 32 łazienki, 412 drzwi, 147 okien, 28 kominków, siedem zejść schodowych oraz trzy windy. Aby go pomalować z zewnątrz potrzeba ponad 2,1 tys. litrów białej farby! Do tzw. kompleksu Białego Domu (White House Complex) zaliczane są także sąsiadujący z Białym Domem gmach Urzędu Wykonawczego Prezydenta Stanów Zjednoczonych oraz przyległe tereny zielone o powierzchni 7,3 hektara. Na tzw. południowym trawniku urządzono lądowisko dla helikoptera Marine One transportującego prezydenta, a na północnym rosną drzewa, których posadzenie nakazał jeszcze Thomas Jefferson. W parku zorganizowano ścieżkę do joggingu, jest także kort do tenisa. Otaczające rezydencję prezydencką ogrody to dzieło Pierwszych Dam.

Biały Dom ma swoje duchy. Najbardziej znanym jest duch Prezydenta Abrahama Lincolna, który był widziany wielokrotnie w pobliżu swojej byłej sypialni. Głos Prezydenta Harrisona można usłyszeć na strychu, gdzie widziane były także duchy Prezydenta Andrew Jacksona oraz pierwszych dam Abigail Adams i Dolly Madison. Natomiast w suterenie pojawia się czasami duch czarnego kota, który zawsze zwiastuje tragedię.