Adolf Szyszko-Bohusz - twórca wszechstronny [ZNANI ARCHITEKCI]

Adolf Szyszko-Bohusz urodził się 1 września 1883 roku (choć sam podał datę 19 sierpnia) w Narwie – mieście położonym na terenie dzisiejszej Estonii. W latach 1902-1905 studiował architekturę w Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu, następnie w Krakowie historię sztuki. Po podróży studialnej po Austrii, Czechach i Morawach wrócił do Krakowa i został wykładowcą na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1912 roku wyjechał do Lwowa, gdzie do 1916 roku pracował jako profesor tamtejszej politechniki. Po powrocie do Krakowa otrzymał stanowisko kierownika prac renowacyjnych na Zamku Królewskim na Wawelu. W 1920 roku Szyszko-Bohusz został powołany na stanowisko kierownika Katedry Architektury Zabytkowej na ASP w Krakowie, będąc jednocześnie w latach 1922–1927 rektorem tej uczelni. W latach 1932–1939 był także profesorem Politechniki Warszawskiej i kierował Katedrą Projektowania Monumentalnego Wydziału Architektury.

Adolf Szyszko-Bohusz: Wawel

W czasie wojny pracował, za zgodą władz podziemnych, jako rysownik w prywatnym biurze niemieckim na Wawelu i działał w tajnym Komitecie Wawelskim. Po wojnie został oskarżony o kolaborację. Osunięty na chwilę od prac na Wawelu, powrócił na rok na przedwojenne stanowisko. Jednocześnie uczestniczył w tworzeniu Wydziału Architektury Wydziałów Politechnicznych - Akademii Górniczej - w latach 1945–1948 był kierownikiem tamtejszej Katedry Kompozycji Architektonicznej Monumentalnej. Zmarł w Krakowie w 1948 roku.

Adolf Szyszko-Bohusz pracował w okresie wielkich zmian w architekturze – przejścia od historyzmu do modernizmu. W pierwszych pracach osadzonych w nurcie klasycznym inspirował się architekturą antyku i włoskiego renesansu. Jego pierwszymi pracami projektowymi były synagoga w Charkowie, dom przy placu Mariackim 7 w Krakowie, szkoła w Różanym Stoku oraz budynek mieszkalny w Radomiu. W 1911 roku otrzymał w Rzymie medal za przedstawiony idealny projekt kościoła wiejskiego, który był zainspirowany świątyniami małopolskimi.

Najważniejszy jednak dziełem okresu historyzmu była renowacja Wawelu. Do początku XX wieku zamek pełnił rolę koszar wojskowych. Szyszko-Bohusz zdewastowaną ruinę przekształcił w symbol kultury narodowej. Odnowił większości wnętrz, Bramę Herbową, powiększył kryptyę Wieszczów i sarkofag Juliusza Słowackiego, urządził kryptę Marszałka Józefa Piłsudskiego, tworząc nowe zejście do podziemi z baldachimem. Odkrył romańską salę o 24 słupach, zrekonstruował rotundę Najświętszej Marii Panny (św. Feliksa i Adaukta), badał kryptę św. Leonarda oraz wczesnogotyckie systemy obronne wzgórza.

Architekt zaangażował się także w pracę na Zamku Królewskim w Warszawie - w 1930 roku przedstawił projekt urządzenia obszaru Podzamcza, przygotowywał projekty wielkiej rozbudowy Zamku, której celem było stworzenie nowych sal recepcyjnych dla prezydenta.

Adolf Szyszko-Bohusz: modernizm

Od drugiej połowy lat 20. XX wieku Szyszko-Bohusz projektował w stylu dojrzałego modernizmu. Był specjalistą od obiektów użyteczności publicznej. Stworzył m.in. monumentalny gmach PKO w Krakowie i Dom Pracowników Pocztowej Kasy Oszczędności, a także Mauzoleum generała Józefa Bema w Tarnowie oraz willę własną w Przegorzałach (która nawiązywała kształtem do odkrytej przez niego rotundy na Wawelu).

Jednym z najbardziej charakterystycznych dzieł architekta czasów modernizmu był Dom Towarzystwa Ubezpieczeń „Feniks” (1928–1932), na Rynku Głównym 41 w Krakowie. I choć budynek budził sprzeciw środowisk konserwatorskich, powstał awangardowy obiekt o aluminiowej stolarce, przeszklonych wykuszach na całej wysokości gmachu i nowoczesnej attyce o wysokich sterczynach. Budynek ten został przebudowany w czasie okupacji hitlerowskiej: attykę zastąpiono mansardowym dachem, a do elewacji dodano pilastry.

Przeczytaj także: Przegorzały - trzy niezwykłe budynki na wzgórzu>>

Adolf Szyszko-Bohusz: projekty

Jego dziełami są także: dom im. Józefa Piłsudskiego w Krakowie, gimnazjum męskie i Wyższe Seminarium Duchowne Zakonu Paulinów przy ul. Skałecznej, sanatorium wojskowe w Krynicy, gmach poczty w Częstochowie, Dom Zdrojowy w Żegiestowie oraz Zamek Prezydenta RP w Wiśle.

Projektował także obiekty sakralne, m.in. kościół parafialny pw. św. Piotra i Pawła w Trembowli i jego poznańską kopię – kościół i klasztor dominikanów przy Alejach Niepodległości. Wraz z Józefem Gałęzowskim stworzył ideę Alej Trzech Wieszczów w Krakowie.

Adolf Szyszko-Bohusz wychował wiele pokoleń architektów. Był twórcą wszechstronnym. Wykształcony przed I wojną, znakomicie odnalazł się zarówno w epoce historyzmu, jak i modernizmu. Zmarł 1 października 1948 roku w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera LXVIII-wsch-9).