Robot ROEL - rzeźba Elvina Flamingo w Gdańsku

„W domowym laboratorium mozolnie powstaje quasi-organizm, sieciowy system inkubatorów, lecz niewiele jest tu z magii szalonego naukowca i jego demiurgicznych wizji. (…) Przestrzeń zamieszkiwania, przestrzeń pracy i życia stopniowo zmienia swój rozpoznawalny status. Współdzieloną przestrzeń zamieszkuje kolektyw (…). Czyż nie jest tak już od tysięcy lat?”

(„Symbiotyczność tworzenia. [Rekonstrukcja nie-ludzkiej kultury]”, Jarosław Czarnecki, aka Elvin Flamingo, Gdańska Galeria Miejska, Gdańsk, 2014, s.12)

Tym opisem domowego laboratorium Flamingo rozpoczyna jedno ze swoich najznamienitszych dzieł „Symbiotyczność tworzenia [Rekonstrukcja nie-ludzkiej kultury]”, które stało się jego fundamentalną ideą. Można powiedzieć, że tą ideą współtwórca dzieli się ze swoimi odbiorcami w jednej z kolejnych prac, jaką jest robot ROEL pochodzący z cyklu "Jestem pewien tego, co widzę". Tytuł tego cyklu jest swoistą subwersją do wcześniejszych prac rysunkowych z cyklu "Nigdy nie bądź pewien tego, co widzisz".

Skąd widzowie, przechodnie, gdańszczanie znają ROEL-a?

W 2018 r. cykl rysunków "Nigdy nie bądź pewien tego, co widzisz" został pokazany podczas 10. gdańskiego festiwalu NARRACJE na murze budynku mieszkalnego na powierzchni około 6 x 4 m (lokalizacja: Gdańsk, ul. Poczty Gdańskiej 2). Rysunki wyświetlane nocą z projektora wyglądały zupełnie inaczej. Na czarnej ścianie widoczny był biały rysunkowy model niby zwierzęco-roślinnych korytarzy lub gąszcz urbanistycznej siatki. Na betonie rozciągały się białe tunele światła rozświetlające budynek i obszar wokół niego.

Rok później Flamingo odsłonił podobny rysunkowy pokaz w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie. Wspomniana zewnętrzna przestrzeń mieszkalna, czy osobiste wnętrze domu artysty zostały zastąpione salą ekspozycyjną galerii sztuki. Wewnętrzną bryłę sali — w ramach współpracy kuratorskiej — zamieniłam w „czarną jaskinię”, Black Cube, w której rysunek w konwencji najnowszych technologii błyszczał jasnym światłem na formacie blisko 30-krotnie większym od rzeczywistego rysunku. Black Cube to przeciwieństwo miejsca galeryjnego, gdzie prezentowane są dzieła efemeryczne. Symboliczny Black Cube to miejsce społeczne, m.in. urbanspace, punkt intensyfikacji przeżyć, ciągłej czułości, zmysłów, instynktu. W tej odmienionej i zaciemnionej sali wystawienniczej czuło się ciepło światła, niesamowitą bliskość i bezpieczną przestrzeń przebywania. Tę przestrzeń współtworzyli widzowie gromadzący się jak mrówki wokół rysunkowych i świetlistych ekranów. Platforma (ekran zbudowany ponad podłogą na wys. 60 cm) „światła” o zapraszającym do uczestnictwa charakterze sprawiała, że krążący wokół niej widzowie-aktorzy przemierzali wzorkiem tą „scenę” konfrontując się z tym… co widzą lub nie - zarówno światło, jak i jego brak współtworzyły dzieło. Można uznać, że był to nie tyle ekran, co pierwszy etap przestrzennej formy rysunku.

Odsłona pełnego wirtualnego pokazu rzeczywistej wielkości ROEL-a odbyła się w 2019 r. w Laboratorium Zanurzonej Wizualizacji Przestrzennej Politechniki Gdańskiej, jednym z 6 na świecie! Równocześnie zobaczyć można było drugą część kuratorowanej przeze mnie wystawy IMPLOZJA (wyróżnionej przez Magazyn SZUM), na której wyeksponowanych zostało kolejnych 5 rysunków — 5 robotów Elvina Flamingo oraz cykl fotografii ROEL-a w galerii Kolonia Artystów.

W 2020 r. rysunkiem Elvina Flamingo zainteresował się Euro Styl. Spółka deweloperska, która wpłynęła na finansową możliwość urzeczywistnienia trójwymiarowej formy rysunku, jaką przybliżyła makieta graficzna powstała we współpracy z Piotrem Gotkowskim. ROEL nabrał więc nowego oblicza. Konstrukcja zwierzo-roślinnych świetlistych korytarzy przybrała trwałą postać siatki – modelu ROBOTA. Kolejno wykonana została ze stali nierdzewnej pod czułym nadzorem artysty Elvina Flamingo oraz moją kuratelą w pracowni Arkadiusza Kani. By stworzyć ostateczną formę robota ze stali w skali 1:1, artysta zbliżył się do pierwotnego rysunku z 2019 r. Wiosną 2021 r. ROEL (tł. RO – robot, EL – Elvina) stanął na terenie patio gdańskiej inwestycji Dawna Poczta, od tego momentu ma stały udział w codziennej organizacji czułej przestrzeni mieszkalnej, przepływającego życia i czasu, czyli bliskości, współbycia, miejskiego kolektywu.

Odbiorcy, dalecy już od uczestnictwa i obserwacji znanej im żywej społecznej przestrzeni miejskiej, być może odkryją nowy kierunek postrzegania, na swój sposób twórczy, by - jak mówi twórca rzeźby - być pewnym tego, co widzą.

Powyższy opis powstania ROEL-a, od rysunku do rzeźby, jest tylko krótką sprawozdawczą historią, której początek sięga znacznie dalej. W 2000 r. Flamingo narysował pierwszy i jedyny rysunek na 8 lat przed rozpoczęciem zawodowej kariery artystycznej (tytuł rys.: Your Talent Manufactory), a do rysunków powrócił dopiero po ponad 17 latach. Przyglądając się szczegółowo realizacji ROEL-a w przestrzennej formule (miejskiego) kolektywu, zastanawiam się nad jego wybranymi aspektami. Są to m.in. próba przybliżenia pierwotnego bycia w przestrzeni pierwszych organizmów, jak i pierwsze humanistyczne konstrukty miejskich/kolektywnych organizmów symbiotycznych robotów.

Dane techniczne rzeźby

• nazwa: ROEL,
• cykl: Jestem pewien tego, co widzę,
• szerokość: 3,6 metra, długość 3,6 metra, wysokość 2,6 metra,
• waga: 800 kg,
• materiał: stal nierdzewna; to stal, która ma najwyższą odporność na korozję, ma największą odporność na warunki zewnętrzne, takie jak wysoka temperatura i wilgotność czy obciążenia mechaniczne, ma wysoką odporność na ścieranie, jest bardzo wytrzymała, a jednocześnie ma wysoką zdolność do odkształceń plastycznych (np.ciągliwość) spośród tego typu stali,
• autor: Elvin Flamingo,
• rok powstania: 2021.

CZAS POWSTANIA

Projekt trwał prawie ponad dwa lata, ponad poł roku trwały przygotowania merytoryczne i technologiczne dotyczące projektu i jego realizacji od pierwszej prezentacji pomysłu dla Euro Stylu (wiosna 2019) minęły ponad dwa lata.

ARTYSTA i ZESPÓŁ

Główny zespół pracujący nad powstaniem rzeźby jest niewielki, to około 10 osób - przedstawiciele po stronie dewelopera, architekci, konstruktorzy, kowale, projektant 3D, artysta i ja - kuratorka i producentka projektu.

Poza głównym twórcą dzieła, Elvinem Flamingo, który najpierw stworzył rysunek, do przestrzennej realizacji projektu potrzebna była współpraca zespołu specjalistów. Stąd przy rzeźbie pracował zespół zaproszonych przeze mnie podwykonawców, czyli projektant 3D Piotr Gostowski, kilku konstruktorów z pracowni p. Piotra Chudoby i zespół kowali z pracowni p. Arkadiusza Kani. 

Aby rysunek Flamingo można było przenieść w formę bryły, projektant 3D opracował przybliżony model przestrzenny. Kolejno zespół z pracowni konstruktorskiej pod okiem p. Piotra Chudoby wykonał ekspertyzę techniczną rzeźby. Tak zróżnicowany pod kątem ugięć model był niemałym wyzwaniem dla konstruktorów, ponieważ jedyną możliwą drogą do wykonania kompletnych obliczeń rzeźby było ręczne wymodelowanie jej z najdrobniejszych elementów skończonych kawałków o wielkości od 4 do 13 cm. W efekcie powstało 45 większych powierzchni,  które składają się na całą rzeźbę. Główny konstruktor, p. Piotr Chudoba, przyznał, że tajemnicę zakładu stanowi samo określenie obciążenia „wandalicznego”. Stanowiło ono zagadkę dla wielu pomorskich konstruktorów, a nawet i wyspecjalizowanych uczelni. Kierownik pracowni wspominał, że nakład pracy, jaki był potrzebny do wykonania rzeźby, równał się z wykonaniem zaawansowanego mostu.

Dalsza praca Flamingo toczyła się prawie rok w kowalni Arkadiusza Kani. Tam artysta, mając do współpracy wykwalifikowanych kowali, wykonał ostatni etap rzeźby, czyli model o wymiarach rzeczywistych ze stali nierdzewnej. Artysta nie tylko nadzorował wszystkie prace, ale i wykonywał często elementy stalowe rzeźby. Można powiedzieć, że tworzył rzeźbę od nowa. Kowale wykonywali ręcznie obróbkę stali, rozgrzewali, kuli, a potem dopiero spawali i ostatecznie polerowali. Gięcie było jedną z trudniejszych rzemieślniczych realizacji, ponieważ stal twarda szybko traci temperaturę podczas gięcia. Dlatego cały proces wymagał wyjątkowej zręczności, siły, doświadczenia i wyobraźni.

W efekcie ROEL Flamingo to największa w tej technice rzeźba w Polsce oraz na nadbrzeżu Bałtyckim - i z pewnością jedna z największych w Europie.

ELVIN FLAMINGO

To artysta sztuk wizualnych, wykładowca na Wydziale Rzeźby i Intermediów Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. W latach 2016-2019 pełnił funkcję prodziekana ds. Intermediów. Realizuje projekty intermedialne z pogranicza sztuki, biologii i technologii (bioart, art&science). Najważniejszą pracą Elvina Flamingo jest projekt „Symbiotyczność tworzenia”. Praca oparta jest na hodowli mrówek w specjalnie zaprojektowanych przez artystę inkubatorach i odwołuje się do destrukcji i tworzenia od nowa, do pozycji twórcy w kontekście żywych megalopolis tworzonych przez mrówki. Praca została nominowana do Nagrody Prezesa Rady Ministrów. Była również tematem pracy doktorskiej Elvina Flamingo.

Flamingo z powodzeniem tworzy duety naukowo-artystyczne i mniejsze kolektywy, w których realizuje spektakularne projekty wykraczające poza sztukę bioart. To między innymi „Mowa błądzących ciał”, „My—Wspólny organizm”, „Problem planet z punktu widzenia księżyca Europa”, „Niemyte dusze” oraz „Roślino-zwierzęta — Symbiotyczność tworzenia”.

Elvin Flamingo jest założycielem i opiekunem Międzyuczelnianego Koła Naukowego Biomedia — pierwszego koła naukowego o takim profilu w Polsce. Biomedia zrzesza studentów Intermediów ASP Gdańsk oraz doktorantów Wydziału Biologii Uniwersytetu Gdańskiego.

www.elvinflamingo.com

ELVIN FLAMINGO - wybrane nagrody i wyróżnienia:

• 2020 – Nagroda specjalna Marszałka Województwa Pomorskiego w dziedzinie kultury za niepowtarzalny styl, wyobraźnię twórczą i niestrudzone poszukiwania nowych form ekspresji artystycznej
• 2020 – Grand Prix Nowy Porządek, Poleski Ośrodek Sztuki, Łódź, Konkurs dla artystów działających w dziedzinie instalacji i sztuki nowych mediów
• 2017 – Grand Prix WRO 2017 Biennale: Draft Systems, Międzynarodowe Biennale Sztuki Mediów WRO, Wrocław
• 2016 – Grand Prix II Triennale Sztuki Pomorskiej, Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie
• 2016 – COLLIDE Shortlist, Arts@CERN, Genewa, Szwajcaria
• 2015 – Nagroda Krytyków i Wydawców Prasy Artystycznej, WRO 2015 Biennale: Test Exposure, Międzynarodowe Biennale Sztuki Mediów WRO, Wrocław
• 2012 – Grand Prix 2. Biennale Sztuki Gdańskiej, Gdańska Galeria Miejska w Gdańsku
• 2009 – Gold Remi 4 2. World Fest Houston International Film Festival, Houston, USA, Międzynarodowy Festiwal Filmowy World Fest.

Magdalena Komborska

Niezależna kuratorka wystaw i projektów artystycznych z zakresu najnowszych zagadnień ze sztuki kobiecej i odzwierzęcej, krytyczka sztuki, wykładowczyni, producentka filmowa. Aktualnie pracuje nad projektem REBORN DOGS Nowe interpretacje w sztuce wobec nie-ludzkiego, oraz projektem REBORN NOW Sposoby istnienia przestrzeni. Uzyskała dyplom ukończenia Edukacji Artystycznej w specjalnościach Pedagogiki oraz Krytyki i promocji sztuki (studia dzienne, dyplom z wyróżnieniem) z aneksem z Rysunku u prof. dr hab R. Kubickiego i prof. dr hab. B. Wojtasiaka w 2007 r., a w 2008 r. dyplom ukończenia Malarstwa u prof. dr hab. W. Dudkowiaka i prof. dr hab. D. Lejmana na Uniwersytecie Artystycznym im. Magdaleny Abakanowicz w 2007 r. W 2020 r. uzyskała dyplom z Historii Sztuki Wydziału Historii Uniwersytetu Gdańskiego w Gdańsku. Od 2009 r. publikowała w licznych magazynach specjalistycznych z dziedziny sztuki: SZUM, Exit, Kwartalnik Fotografia, Format, Czas Kultury. W tym czasie pracowała jako kuratorka w Galerii [ON] Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu, aż do jej zamknięcia w 2011 r. Od tego roku prowadziła wykłady z Promocji Sztuki na UAP w Poznaniu i wykłady monograficzne "Sztuka interaktywna w przestrzeni miasta" na Uniwersytecie Adam Mickiewicza w Poznaniu na Wydziale Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej. W ramach założonego w 2013 r. Publish Art w ciągu kilku lat zainicjowała około 100 realizacji wystawienniczo-wydawniczych. W międzyczasie przez dwa lata pracowała jako gł. specjalista ds. wystawienniczych i edukacji kulturalnej w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie. Jej ostatnie realizacje to publikacja "REBORN DOGS Nowe interpretacje w sztuce wobec nie-ludzkiego" (red. Magdalena Komborska, recenzent prof. dr. hab. Roman Kubicki, 2019/20), film z wystawą "Pamiętaj o obietnicy lepszego jutra" (reż. Agata Zbylut, produkcja Magdalena Komborska, 2020), rzeźba ROEL, z cyklu "Jestem pewien tego, co widzę" (artysta Elvin Flamingo, kuratorka i producentka Magdalena Komborska, 2019/21).